1-Tənqid çox təhlükəli bir qığılcımdır. Uzun illər bir çox cinayət işləmiş, insanları qəsb edərək xəraca bağlamış, bir çox soyğun etmiş insanlar belə günahkar olduqlarına inanmadıqlarına görə, sizinlə hər gün görüşən insanlar, tənqidlərinizin doğru olduğunu dərhal qəbul edəcəklərmi? Sərt tənqidləriniz bir işə yarayacaqmı?

Bütün tənqidlər yuvalarından uçan göyərçinlər kimi yuvalarına dönməyə məhkumdurlar. Tənqid, insanın ən çox dəyər verdiyi mənliyini yaralayır. Onun əsəbiləşməsinə səbəb olur. Alman ordusunda heç bir əsgər hadisədən dərhal sonra şikayət edə bilməz. Əvvəl əsəbi sakitləşəcək, hadisəni daha soyuqqanlı dəyərləndirə biləcəyi bir zaman keçəcək.Daha sonra şikayət edə bilər.

Həyat yoldaşı və digər insanlar müharibə zamanı Cənub xalqı üçün ağır sözlər sərf etdiklərində Lincoln belə deyirdi: “Onları tənqid etməyin. eyni şərtlər içində olsaydıq, eyni şəkildə hərəkət edə bilərdik”.

Dünyadakı qarışıqlıqlar və anarxiyanın bir çox səbəblərindən biri də özü düzəldilməyə möhtac olan insanların dünyanı düzəltməyə çalışmalarıdır. Konfiçyus deyir ki: “Evinizin qarşısını təmizləmədən, qonşunuzun damındakı qarlardan şikayət etməyin”. Çox təhlükəli bir qığılcımdır tənqid. Bu qığılcım, bir barıt çənindən fərqsiz olan insan qürurunu anında partlada bilər. Böyük adam, kiçik adamlara qarşı etdiyi rəftarlardan aydın olar.

2-İnsanlara iş gördürmənin ən kəsə yolu insanlarda o işi etmə arzusu oyandırmaqdır. İnsanlara təhdidlə, zülmlə, kobud davranışlarla da iş etdirmək mümkündür, amma bu tərz davranışların ağır nəticələri vardır. Səmimi bir təqdirə, iltifatakimin ehtiyacı yoxdur? Kim belə bir şeylə qarşılaşdığı zaman onu rədd edər?Kasıb bir dükan işçisini bir evin tullantıları arasından tapdığı hüquq kitablarını oxumağa sövq edərək sonunda onu Lincoln edən duyğu əhəmiyyətli olma arzusuydu. Corc Vaşinqton özünə əzəmətli Birləşmiş Dövlətlər Başçısı deyilməsini istəyərdi. Kolumb Okean Admiralı ünvanını istəmişdi. Böyük Yekaterina üzərində İmparator Həzrətləri yazmayan zərflərin açmazdı. Bəzi elm adamlarına görə, yaşadığımız dünyada əhəmiyyətli olma fürsəti tapa bilməyənlər özlərinə ayrı bir dünya qururlar. O dünyada çox əhəmiyyətli biri olaraq yaşayırlar. Mən insanlara həyəcan verə bilirəm. İnsanın qabiliyyətlərini inkişaf etdirməsi və istifadə etməsi təqdir və təşviq edilməsinə bağlıdır. İdarəçilərin tənqidləri qədər insanın iş və bacarma ehtirasını öldürən bir şey yoxdur. Mən insana stimul vermək üçün onu tərifləyərəm. İnsanlarda qüsur tapmaqdan nifrət edirəm. Bəyəndiyim bir şeyi təqdir etməkdə gecikmərəm. Bundan da zövq alıram. Şöhrəti, mövqeyi nə olursa olsun tənqid yerinə kompliment eşitdikdən sonra daha da çox səylə çalışmayan heç kimi tanımadım. Bunun sayəsində özündən daha ağıllı və qabiliyyətli insanları ətrafında toplamaq mümkündür. İnsanların yaxşı tərəflərini düşünək. Bunları təqdir edək. O zaman bu sözləriniz siz öldükdən, ya da söylədiyinizi unutduqdan sonra belə söylədiyiniz fikirlər insanlarda yaşayar.

3-Qarmağa uyğun yem taxmayanlar balıq tuta bilməzlər. Mən tort yeməyi xoşlayıram. Balıqlar isə qurd yeməyi sevirlər. Onun üçün balıq tutmaq istədikdə

qarmağa tort taxmağı heç fikirləşmirəm. Qarmaqdakı qurdlara qaçan balıqları asanlıqla tutmaq mümkündür. İnsanları əldə etmək üçün də eyni yolu təqib etmək məcburiyyətindəyik. Bu da sizə ən önəmli qayda: Qarmağa doğru yemi taxmaq ... Bir insana təsir etmənin tək çarəsi, onun istəkləri ilə maraqlanmaq, onun istəklərinə dəyər vermək, onun istəklərinin əhəmiyyətini qəbul etməkdir. Oğlunuza saatlarla siqaret çəkməməsini istədiyinizi izah etsəniz nə əldə edə bilərsiniz? Sizin bu istəyiniz ona nə üçün təsir etsin? Siz onun istəyini ön plana çıxarın. Oğlunuz futbolu çoxmu sevir? Ona siqaret çəkdiyi təqdirdə yaxşı bir futbolçu ola bilməyəcəyini izah edin. Öz istəyinin gerçəkləşməyəcəyi ehtimalı ona daha çox təsir edəcək. Prof. Harry A. Averstreet belə yazır: “Davranışlarımızın qaynağı arzu və istəklərimizdir. Hansı sahədə işləməyinizdən asılı olmayaraq, başqalarında qüvvətli bir istək meydana gətirə bilsəniz insanlar yanınızda olar. Bunu bacara bilməyən təkliyə məhkumdur”. Carnegie, ilk oğlundan uzun zaman məktub ala bilmədiyi üçün kədərli olan baldızına “Narahat olma” demişdi: “İndi onlara bir məktub yazacağam və dərhal cavab gələcək?” Carnegie analarına qarşı laqeyd olan uşaqlara bir məktub yazdı və zərfin içində pul yolladığını söylədi. Dərhal cavab gəldi: “Məktubu aldıq. Amma zərfin içindən pul çıxmadı”. Sabah siz də bəlkə başqasına bir iş gördürmək istəyəcəksiniz. Özünüzdən soruşun: “Bu adamın bu işi etmək istəməsini necə təmin edə bilərəm”? Müvəffəqiyyətin bir sirri varsa, o da qarşınızdakının dünyagörüşünü qavramaq və onun gözüylə görə bilməkdir. Özünü başqalarının yerinə qoyub, onları anlaya bilən kimsənin gələcəyi üçün qayğı duymasına ehtiyac yoxdur.

Psixoloq,

Murad Nəsirov

[email protected]