Zəlzələ zonasında vəsaitlərin mənimsənilməsi davam edir

Ötən il Azərbaycanın Şimal-Qərb rayonlarında baş vermiş zəlzələ zonasında vəziyyət kritik olaraq qiymətləndirilir. Bu barədə “Kür” vətəndaş cəmiyyəti qərargahının bugünki təqdimatında deyilib. Qərargahın koordinatoru Oqtay Gülalıyev tərəfindən təqdim edilən dörd rayonda – Şəki, Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarındakı vəziyyət haqqında məruzə göstərib ki, 2010-cü il Kür daşqını zamanı olduğu kimi, təbii fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılması yüksək səviyyədə korrupsiya, vəsaitlərin mənimsənilməsi və digər sui-istifadələrlə müşaiyət olunur.
Xatırladaq ki, ilk 6 bal gücündə zəlzələ 7 may 2012-ci ildə baş verib və episentri Zaqatalada olub. Episentri Balakəndə olmaqla eyni gücdə ikinci zəlzələ sentyabrda qeydə alınıb. FHN 8 may 2012-ci ildən 10 fevral 2013-cü ilədək 33 276 evə baxış keçirib və 5059 evin qəza vəziyyətində olduğu, 5905 evin əsaslı təmirə, 11027 evin isə yüngül təmirə ehtiyac olduğu barədə rəy verib. 32 kənd məktəbinin, habelə 200 sosial obyektin, həmçinin 90 ailə üçün çoxmənzillik evin tikintisi planlaşdırılıb. Hökumət zəlzələnin nəticələrinin aradan qaldırılması üçün 320 mln. manat ayırıb.
İlk günlər FHN xilasedici funksiyalar daşıyan təşkilat kimi hərəkət edərək, 10 min ailəni çadır, ərzaq və digər yardımla təmin edirdisə, sonradan vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi. Operativlik bəhanəsi ilə tendersiz yüksək vəzifəli məmurlara yaxın inşaat şirkətləri seçildi. İşlərə az ixtisaslı ucuz işçi qüvvəsi cəlb edildi. Əmək müqavilələri bağlanmadı, əmək haqqı isə müvafiq rəsmiləşdirmə olmadan ödənilir, fəhlələr mənzil və yeməklə təmin edilmir. İnşaatla bağlı sənədlər şəffaf deyil. Bu fonda inşaatçıların etiraz və intihar halları qeydə alınıb.
Kür daşqını zonasında da olduğu kimi, bir kvadrat metr mənzilin qiyməti ən az iki dəfə artırılaraq, 600 manat və daha çox göstərilib ki, bu da açıq-aşkar vəsaitlərin mənimsənildiyini göstərir. Bu, “AZ Dizayn İnşaat” şirkətinin Bakıda təklif etdiyi qiymətlərlə müqayisədə görünür. Bu şirkət hər kv. metri 335 manatdan sanitar qovşağı və mərkəzi isitmə sistemi olan evlər tikməyi təklif edir. FHN-in tikdiyi evlərdə isə sanitar qovşaq və mərkəzi isitmə sistemi yoxdur. Kür daşqını zonasında da eyni vəziyyət müşahidə olunurdu, burada rəsmi ekspertiza FHN-in inşaat təşkilatlarının qiymətləri həddindən artıq artırdığını müəyyən edib.
Lakin Nazirlər Kabineti, Maliyyə Nazirliyi, Baş Prokurorluq nəzdində Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi, Ramiz Mehdiyevin rəhbərliyi ilə Korrupsiyaya qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası sui-istifadə və milyonlarca vəsaitin mənimsənilməsi faktlarını görmür, deyə “Kür” qərargahının üzvü Mehman Əliyev qeyd edib.
Evlərin təmiri ilə bağlı da eyni vəziyyət hökm sürür. Zərərçəkmişlərə 3-7 min manat pul kompensasiyası verilir, bu pulla onlar özləri təmir etməlidir. Bir çox hallarda vətəndaşlar yardımı qeyri-adekvat hesab edərək, onu qəbul etməkdən imtina edirlər. Bunun üçün FHN özü əsas verir. “Kür” qərargahının üzvləri fevral ayında Zaqatalada monitorinq zamanı evlərin FHN eksperti tərəfindən formal qiymətləndirilməsinin şahidi olublar. Qiymətləndirmə vizual olaraq bir neçə dəqiqə ərzində həyata keçirilirdi.
Amma ən pisi odur ki, əvvəlcədən ayrılmış 320 mln., sonradan ayrılmış daha 20 mln. vəsait artıq xərclənib. Lakin işlərin yalnız bir hissəsi yerinə yetirilib – o qədər də yüksək keyfiyyəti olmayan 2 minə yaxın ev və 20 məktəb tikilib.
FHN-in məlumatına görə, evlərin tikintisinə 252,2 mln. manat, məktəblərin tikintisinə 61,16 mln. manat xərclənib, layihələşdirmə və ekspertiza 2,5 mln., kompensasiyalar 16,9 mln., mallar və avadanlıqlar 5,5 mln. manat, evlər üçün dəmir karkaslar 1,77 mln. manat təşkil edib.
Bütün bunlar milli tərkibi rəngarəng olan, Azərbaycan türklərinin, avarların, ləzgilərin, çeçenlərin, rusların və başqalarının yaşadığı regionun qanunauyğun narazılığına səbəb olur.
“Qəza vəziyyətində olan evimə dövlət komissiyası iki dəfə baxış keçirib, amma hər dəfə hansısa təmirdən bəhs edirlər, baxmayaraq ki, bizim küçədə artıq zərər çəkməyənlər üçün evlər tikilib”, deyə Mamrux kənd sakini Fatimə Əfəndiyeva şikayət edib.
Faldar kənd sakini Firuzə Kərimova onun dediklərini təkrarlayır, yarıdağılmış evinin fotoşəklini göstərir və yeni mənzil tikməkdən imtina edən FHN məmurlarının özbaşınalığından şikayət edir. Turan agentliyinin direktoru Mehman Əliyev bildirib ki, qərargah insanlara yardım göstərilməsi və fəlakət zonasında korrupsiyanın qarşısının alınması məqsədilə vəziyyətin monitorinqini davam etdirəcək. “Kür” qərargahı hakimiyyəti prosesə yerli icmaların, QHT və KİV-in cəlb edilməsi yolu ilə zəlzələnin nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə işlərin şəffaflığını təmin etməyə çağırır.