ABŞ dövlətinə məxsus gizli sənədləri sızdıran Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) keçmiş əməkdaşı Edvard Snoudenə Rusiyada sığınacaq verilməsi iki ölkə arasında onsuz da soyuq olan münasibətləri bir az da gərginləşdirib.
30 yaşlı Edvard Snouden ABŞ-dan qaçaraq sözügedən qurum tərəfindən həyata keçirilən məxfi casus proqramlarını ifşa edib. Onun məlumatları böyük qalmaqala səbəb olub. Snouden ABŞ-dan Honkonqa, oradan isə ona siyasi sığınacaq verəcək dövlətdə yaşamaq üçün Moskvaya uçub.

2012-ci ilin casus qalmaqalları

2012-ci il oktyabrın 3-də Nyu-Yorkun Bruklin rayon prokurorluğu 11 şübhəli şəxsə Rusiyaya qanunsuz hərbi texnologiya ixracına görə ittiham elan edib. Ehtimal olunurdu ki, bu işdə adı keçənlər hökumətin ciddi nəzarətində olan çoxsaylı hərbi sistemlərdə istifadəsi mümkün olan mikroelektron hissələri, Rusiyanın kəşfiyyat və hərbi müəssisələri üçün aparırlarmış.

Bu iş üzrə əsas şübhəli kimi adı keçən ABŞ və Rusiya vətəndaşlığı olan Aleksandr Fişenko lazım olan cihazları əldə edilməsini özünün rəhbərlik etdiyi Amerikanın “Arc Electronics” və Moskvada qeydiyyata alınan “Apex System” vasitəsi ilə reallaşdırıb. Təşkilatçı “üçlükdə” Fişenkodan başqa şirkətdə əsas mövqeləri olan Aleksandr Posobilov və Biktoriya Klebanovanın da adı keçib. KİV-in məlumatına görə, ABŞ Federal Təhlükəsizlik Xidməti tərəfindən 11 şübhəlidən 8-i saxlanılıb, 3-ü azadlıqda qalıb.

Bu dünya tarixində son illər baş verən çoxsaylı casus qalmaqallarından biri olub.

2012-ci il iyunun 1-də Çinin kəşfiyyat xidməti Cin Xalq Respublikasının dövlət təhlükəsizliyi naziri müavinin köməkçisini ABŞ lehinə casusluq fəaliyyətinə görə həbs edib. Məmurun Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi tərəfindən ələ alınaraq bir neçə il ərzində gizli məlumatları ABŞ xüsusi xidmətinə ötürdüyü iddia olunub.

Mayın 28-də İranın İslam İnqilab Keşikçiləri Korpusunun hərbçiləri prezident Mahmud Əhmədinejat ölkənin şərqindəki Xorasan-Rezavi vilayətinin Sebzevar şəhərinə uçarkən onun vertolyotuna daxil olmağa cəhd edən ərəb ölkələrindən birinin casusunu həbs edirlər. Sorğu-sual zamanı həbs olunan etiraf edir ki, ərəb ölkəsinin vətəndaşı ilə əlaqəsi olub və ona gizli informasiyalar verib. Onun üzərində informasiyaları ötürmək üçün telekommunikasiya cihazları da aşkarlanıb.

2012-ci il fevralın 22-də Estoniya təhlükəsizlik polisinin əməkdaşı, bu quruma dövlət maraqlarının müdafisəi də daxildir, Aleksey Dresseni arvadı ilə birgə Tallin hava limanında Rusiya lehinə casusluqda şübhəli bilinərək saxlanılıb. Moskvaya uçmağa haızrlaşan Dressenin arvadı Viktoriyanının üzərinə baxış keçirilən zaman informasiya gizliliyi qorunmalı olan daşıyıcı aşkarlanır. İstintaq ehtimal edib ki, Dressen arvadından kuryer kimi istifadə edir. Dressenin bu fəaliyyətinə isə Federal Təhlükəsizlik Xidməti rəhbərlik edirmiş.

Qeyd edəki ki, 1993-cü ildən Dressen Estoniya təhlükəsizlik polisində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, o cümlədən struktur bölməsinə rəhbərlik edib.

Çindən olan casus Moskvada tutuldu

Oktyabrın 18-də Avstriya vətəndaşı Andreas Anşlaq və onun arvadı Xaydrun Almaniyanın Marburq şəhərində sənaye casusluğu ittihamı ilə bu ölkənin Cinayət İşləri üzrə Federal Xidməti tərəfindən saxlanılıblar. Oktyabrın 19-da Karlsrue şəhər məhkəməsi ər-arvadın həbsinə order verib, saxlanılanlar isə ittihamla razılşmayıblar. Saxlanılan ərlə arvad “KQB” dövründən Rusiya xarici kəşfiyyat xidmətinə işləməkdə şübhəli biliniblər. Ekspertlər isə istisna etməyiblər ki, ərlə-arvad bütün Avropada fəaliyyət göstəriblər, Almaniyadan yalnız baza kimi istifadə ediblər.

2012-ci il martın 24-də polis Niderlandın Honkqonqdakı vitse-konsulu Reymond P.B-ni həbs edib. Xarici İşlər Nazirliyinin əməkdaşı 7 il ərzində arvadı Anşlaqa konfidensial məlumatlar ötürüb ki, bəzilərinin gizli ola biləcəyi də istisna edilməyib.

2011-ci il oktyabrın 5-də Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin ictimai əlaqələr mərkəzi Çindən olan casusu, S-330 kompleksi haqda məlumat toplamağa cəhd edərkən saxlayıb. Saxlanılan Cin Xalq Respublikasının vətəndaşı Tun Şe Nyun olub. İstintaq müəyyən edib ki, CXR-in milli təhlükəzilik bürosunun tapşırığı ilə o rəsmi nümayəndə heyətinin tərcüməıçisi kimi gizlənərək Rusiya vətəndaşlarına pulla mükafatlandırılacağı haqda vəd verərək S-300 zenit-raket komlekslərinin texnoloji və təmir sənədlərini, dövlət sirrini özündə əks etdirən məlumatları almağa cəhd edib.

İyulun 7-nə keçən gecə 4 gürcüstanlı fotoqraf Rusiya xeyrinə casusluq ittihamı ilə həbs olunublar. Gürcüstan prezidentinin mətbuat xidmətinin fotoqrafı İrakli Qedenidze, onun arvadı, fotoqraf Natiya Qedennidze, eləcə də ERA Avropa fotoagentliyinin fotoreportyoru Zurab Kurtsikidze, “Alia Holdinq” nəşrində işləyən, müqavilə ilə Gürcüstan Xarici İşlər Nazirliyində əməkdaşlıq edən və “Associated Press”in strinqeri olan fotoqraf Georgi Abdaladze Tbilisi şəhər məhkəməsinin qərarı ilə Rusiya hərbçiləri ilə əməkdaşlığa görə şərti azadlıqdan məhrum ediliblər .

Mayın 2-də “Frans Press” agentliyinin İran dövlət televiziyasına istinadən verdiyi məlumata görə, İran hakimiyyəti bəyan edib ki, ABŞ-a işləyən casusluq şəbəkəsinin üstünü açıb və 30 nəfər “casus” həbs olunub.

İslam respublikasının kəşfiyyat nazirliyinin açıqlamasına görə, əməliyyat zamanı ölkə ərazisində, eləcə də onun hüdudlarından kənarda Mərkıəzi Kəşfiyya İdarsəinə bağlı casus şəbəkəsi aşkar olunub. “Casus şəbəkəsi” agentləri ABŞ-ın diplomatik missiyası vasitəsilə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Malayziya və Türkiyədə ələ alıblarmış.

Mayın 13-də Kiyev iki Çexiya diplomatını persona non qrata elan edib. Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin məlumatına görə, diplomatlar casusluqla məşğul olublar, Rusiya raket-kosmik sistemləri barədə barədə informasiya toplayıblar. Sonra buna cavab olaraq Çexiya iki Ukrayna diplomatını geri yollayıb. Praqa çexiyalı diplomatların casusluq fəaliyyətlərini etiraf etməyib və bəyan edib ki, diplomatların çıxarılması siyasi səbəblə bağlıdır. Bu, Ukraynanın keçmiş iqtisadiyyat naziri Boqdan Danilşina Çexiyada siyasi sığınacaq verilməsinə cavabdır. Amma Ukrayna XİN xəbər verib ki, Ukrayna çexiyalı diplomatların fəaliyyəti ilə bağlı sübut olunacaq bazaya malikdirlər.

Mayın 12-də Moskvada casusluq etdiyi şübhəsi ilə İsrailin hərbi attaşesi Vadim Leyderman saxlanılıb. Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin məlumatına görə, Leyderman Rusiyanın bəzi ərəb ölkələri və bir sıra MDB dövlətinə köməyi ilə bağlı məlumatlar toplamağa çalışıb. FTX onu Rusiya vətəndaşından dövlət sirrindən ibarət olan informasiya alarkən saxlayıb. Leyderman persona non qrata elan edilib və mayın 14-də Rusiyanı tərk edib.

Aprelin 26-da “Əl-Cəzirə” telekanalı Bəhreyndəki mənbələrə istinadən xəbər verib ki, Bəhreyn xarici işlər nazirliyi İranın krallığın paytaxtındakı Manamedəki səfirliyinin ikinci katibi Xoca Alla Rəhmaninin 72 saat müddətində ölkəni tərk etməsini tələb edib. Buna səbəb onun İranın casus şəbəkəsi ilə bağlılığı olub. Bəhreyn XİN-i bu ərəb ölkəsi ilə İran arasında növbəti “casus qalmaqalı”nın alovlanmasına səbəb olub.

Rusiyanın ABŞ-dakı 10 nəfərlik casus şəbəkəsi

Dekabrın 2-də Böyük Britaniyada İcmalar Palatasının deputatı Mayk Henkokun keçmiş köməkçisi, rusiyalı Yekatirina (Katya) Zatuliveter saxlanılıb. Əvvəlcə xəbər verilib ki, Zatuliveter Rusiya Federasiyası lehinə casusluqda şübhəli bilinir, amma rusiyalıya heç bir rəsmi ittiham elan b. Zatuliveter şübhəli kimi diqqəti guya deputatdan Britaniyanın nüvə proqramı və sualtı qayıqları haqda soruşub, təhlükəsilik sahəsi ilə bağlı məsələlər haqda informasiya verməsini istəyib. O, Böyük Britaniyanın deportasiya mərkəzinə gətiriulib. Burada ona ölkədən milli təhlükəsizlik maraqları üçün çıxarılması haqda order verilib. Amma o, bu qərardan apelyasiya verib.

2011-ci il noyabrın 29-da Britaniyanın Miqrasiya apelyasiyası üzrə xüsusi komissiyası Zatuliveterin apelyasiya şikayətini təımin edib və Böyük Britaniya Daxili İşlər Nazirliyinin qərarı ləğv edilib. Komissiyanın qənaəti belə olub ki, rusiyalı Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının agenti deyil.

Avqust ayında Rumıniyanın xarici informasiya xidmətinin əməkdaşı Qabriel Qrek milli səfirlikdə işləyən siyasi bölmənin birinci katibi vəzifəsi adı altında gizlənərək Moskvada Rusiya vətəndaşından hərbi xarakterli informasiya almağa cəhddə təqsirli bilinərək saxlanılıb. Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr mərkəzindən verilən xəbərə görə, kəşfiyyatçıdan casusluq fəaliyyəti üçün lazım olan predmetlər aşkarlanıb və onun Rusiya əleyhinə fəaliyyəti tamamilə təsdiqlənib. Rusiya tərəfinin rumın diplomata qarşı hərəkətlərinə adekvat olaraq Rusiyanın Buxarestdəki səfirliyinin birinci katibi Anatoli Akopov Rumıniya hökuməti tərəfindən persona non qrata elan olunub. Rumıniya Xarici İşlər Nazirliyi diplomatdan 48 saat müddətində ölkəni tərk etməsini tələb edib.

İyunun 28-də ABŞ Ədliyyə Nazirliyi bir gün əvvəl onlarla adamın saxlanıldığını elan edib. Onlara sonradan prokurorluğun təqdimatı ilə Amerika ərazisində Rusiya agentləri kimi fəaliyyət göstərmələri ilə bağlı ittiham irəli sürülüb. İstintaqın məlumatına görə, agentlərin başlıca vəzifəsi ABŞ haqqında informasiya toplayıb Rusiya ötürmək olub. İttiham sənədində qeyd edilirdi ki, saxlanıların bəziləri bir neçə il müddətində Manhettendə BMT yanında Rusiya missiyasının nümayəndələri ilə əlaqədə olublar.

Bu casusluq qalmaqalının iştirakçıları Anna Çapman, Riçard və Sintiya Merfilər, Xuan Lazaro, Maykl Zotolli, Patrisiya Millz, Mixail Semenko, Vikki Pelaez, Donald Hovard Hitfild və Treysi Li Enn Foli olublar.

İyul ayında Rusiya və ABŞ ABŞ-da 10 nəfəri Moskva lehinə casusluqda şübhəli bilinərək Rusiyada həbs cəzası çəkən ABŞ və Kanada institutlarının keçmiş zavsektoru İqor Sutyaqin, “NTV Plyus” teleşirkətinin təhlükəsizlik xidmətinin keçmiş rəis müavini Gennadi Vasilenko, eləcə də Rusiya Təhlükəsizlik Xidmətinin və Baş Kəşfiyyat İdarəsinin keçmiş əməkdaşları Aleksandr Zaporojski və Sergey Skripalya ilə dəyişməyə razılaşıblar.

Apreldə Hindistan hüquq-mühaqfizə orqanları Hindistanın İslmabaddakı səfirliyinin yüksək vəzifəli əməkdaşını Pakistanın lehinə casusluqda ittiham edərək həbs ediblər. KİV-də verilən məlumata görə, Hindistanın Pakistandakı səfirliyinin ikinci katibi Madhuri Qupta Pakistanın Ay-Es-Ay kəşfiyyatı ilə əməkdaşlıqda günahkar bilinib.Qupta bir neçə müddət nəzarət altında saxlanılıb və onunla bağlı başqa ölkəyə “vacib informasiya” ötürməklə bağlı şübhələr təsdiqlənəndən sonra həbs olunub.

Aprel ayında Cənubi Koreya xüsusi xidməti iki nəfəri saxlayıb. Rəsmi Pxenyan onları Cənubi Koreyaya Koreya Xalq Demokratik Respublikasından bu ölkəyə qaçan yüksək vəzifəli şəxsi, Koreyanın Əmək Partiyası Mərkəzi Komitəsinin keçmiş katibi Xvan Dyan Obanı izləmək üçün göndərməkdə günahkar bilib. Xəbər verilib ki, onlar KXDR-in Xalq Silahlı Qüvvəlkərinin kəşfiyyat idarəsinin əməkdaşları olublar və dekabr ayında Çin vasitəsilə Şimali Koreya qaçqınları kimi Tailanda, oradan da Cənubi Koreyaya göndəriliblər.

Fevral ayında Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin rəisi Valentin Nalivayçenko bəyan edib ki, ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən “rusiya casus qrupu” ifşa edilib.