“Azərenerji” büdcəni dağıdır Bu qurumun həyata keçirdiyi layihələrin qiymətləri dəfələrlə şişirdilir


Araşdırmada "Azərenerji” ilə Türkiyə Elektrik Dağıtım Anonim Şirkətinin(TEDAŞ) eyni ölçülü investiya layihələrinə xərcləri müqayisə edilib və maraqlı nəticələr alınıb. Araşdırmanı ixtisarla təqdim edirik.
2012-ci ildə "Azərenerji” ASC tərəfindən həyata keçirilən bir sıra investisiya layihələri:
- Uzunluğu 12,7 km olan 2-ci Qala hava xəttinin 8 km hissəsinin yenidən qurulmasına 1 milyon manat
- Uzunluğu 5 km olan Ramanı hava xəttinin yenidən qurulmasına 362,9 min manat
- Uzunluğu 13 km olan 1-ci Qala hava xəttinin yenidən qurulmasına 1 milyon manat
- Uzunluğu 8,1 km Zığ hava xəttinin 3,2 km hissəsinin yenidən qurulmasına 491 min manat
- Uzunluğu 5,1 km olan Zığ hava x-nə 251,5 min
- 12 km-lik 3-cü Suraxanı hava xəttinə 754,5 min manat
- 17,6 km-lik Dübəndi hava x-nə 1,106 milyon manat
- 18,5 km-lik 2-ci Maştağa hava x-nə 1,163 milyon manat
- 8,9 km-lik 4-cü Ramanı hava x-nə 560 min manat
- 14,3 km-lik 5-ci Şimal hava x-nə 506,2 min manat
- 17,2 km olan 110 KV-luq 1-ci Şimal hava x-nə 1,081 milyon manat
- 9,1 km olan 1-ci Maştağa hava x-ə 572,2 min manat
- 7,7 km-lik 3-cü Binəqədi hava x-nə 484,1 min
- 10,9 km-lik 5-ci Ramanı, 2-ci Suraxanı hava x-nə 791,1 min manat
Həmin il Türkiyənin TEDAŞ şirkətinin həyata keçirdiyi eyni ölçülü bir sıra layihələrinə yönələn xərclərə nəzər yetirək: (mənbə TEDAŞ-in investisiyalara dair hesabatından. tedas.gov.tr)
Nisbətən bahalı şəhər sayılan Antalyada;
- Dənizkəntdən Çakış köyə uzanan 10 km-lik xəttin yenidənqurulması 420 min TL (146,2 min manat (hazırki məzənnə ilə hesablandığına görə məbləğdə 2012-ci ilə nisbətən qismən fərq yarana bilər)
- Hisarçandır-Söyütcüm-ə 23 km-lik yeni elektrik xəttinin çəkilməsi 1,1 milyon TL (385 min manat)
- "Kəmər TM-Çamyuva Irt. ENH” layihəsi çərçivəsində 4,5 km-lik xəttin çəkilişinə 900 min TL (313 min manat)
- Dereköy-Sülekler-ə 12 km elektrik xəttinin yenidən qurulması 600 min TL (209 min manat)
Xidmətlər nisbətən ucuz olan Diyarbəkirda;
- Aktəpə-Öncülüyə 3,7 km-lik elektrik xətti və beton dirəyin tikintisinə 145 min TL (50 min manat)
- Isapinar KÖK- Doruk KÖK 6,1 km-lik xəttin tikintisinə 235 min TL (82 min manat)
- Mollatəpə-Göktəpəyə 4 km-lik xəttlərin yenidənqurulmasına 155 min Tl (54 min manat)
Bundan başqa dövlətin əsaslı vəsait qoyuluşundan "Azərenerji”yə ayrılan xərclərdə iqtisadi rayonlar üzrə toplam gücləri 16,3 MVt olan kiçik su elektrik stansiyalarının tikintisinə 27,5 milyon manat vəsait ayrılıb.
Türkiyənin Enerji Piyasası Düzənləmə Kurumunun hər bir bölgə üçün hesabatında göstərilir ki, paytaxt Ankarada 11,7 MVt gücündə su elektrik stansiyasının tikintisinə isə cəmi 18 milyon TL (6,2 milyon manat) ayrılıb və işlər işlər 2013-cü ildə yekunlaşıb.
Müqayisədən görünür ki, Azərbayanda eyni uzunluqlu elektrik xətlərinin çəkilişinə Türkiyədən iki-üç dəfə artıq xərc çəkilir. Türkiyədə istehsalatın olmasını əsas gətirib, materialların ucuz başa gəldiyini ehtimal edə bilərlər. Amma burada əməkhaqqı və kompensasiya məsələsini diqqətdən qaçırmaq olmaz. Azərbaycanda kompensasiya ödənilmədiyi halda, Türkiyədə elektrik xətlərinin altına və stansiyaların tikildiyi əraziyə düşən torpaqları sahiblərindən bazar qiymətinə, bəzən daha baha qiymətə alırlar. Habelə 2012-ci ildə orta aylıq əmək haqqı Azərbaycanda 450 dollar olubsa, Türkiyədə 1400 dollardan aşağı deyildi. Bir işçiyə bizdən ən azı 3 dəfə artıq əmək haqqı ödənilib. Digər bir səbəb kimi çəkilən elektrik naqillərinin gərgiliyi ola bilər. "Azərenerji”nin çəkdiyi xətlərin daha yüksək gərginlik qəbul etmə gücünə malik olmasını əsas gətirə bilərlər. Bunu mütəxəssislər daha dəqiq qiymətləndirə bilər. Hələ ki, havalar soyuyanda naqillərimizin sərtliyə davam gətirmədiyi, tez-tez fasilələr yaratmaq məcburiyyətində qalması göz önündədir. Əldə olan faktlardan bizim yoza bildiyimiz yalnız səbəb var: bu sahədə icra edilən layihələrin smeta dəyəri bir neçə dəfə şişirdilir.