“10-15 il sonra Azərbaycanda adı bilinməyən xəstəliklər olacaq”

Ölkənin qida siyasətinin nə qədər zərərverici olduğunu yaxşı bilirik. Bu adda siyasətin aparılmadığını desək, daha doğru olardı. Yüksək inkişaf edən ölkədə yaşayan və oradan bizə baxan bunu daha tez etiraf edə bilər.
Mədinə Məmmədova Amsterdamda yaşayan həmyerlimizdir. Bir müddət əvvəl Mədinə xanım “Qafqazinfo” ilə maraqlı fikirlərini bölüşmüşdü. Təxminən 20 il əvvəl Vətənindən məcburiyyət qarşısında uzaqlaşan bu xanım qürbətdə hörmət sahibi olan aşbaz, desert ustası kimi işləyir. Hazırda Vətənində olan Mədinə xanımla növbəti müsahibəni təqdim edirəm.

“Vətənimdə məni narahat edən çox sey var”

“Hər dəfə Bakıya gələndə üzücü vəziyyətlərlə qarşılaşıram. Bakının görkəmi sürətlə dəyişir. Paytaxtın yaşıllıqları azalıb, olan-qalan ağaclar da havası kimi kirlidir. Şəhər dənizə yaxın olsa da, havası çox ağırdır. Avropa şəhərlərində bu qədər maşın yoxdur. Maşınlardan çıxan qazlar havanı o qədər kirli edib ki, hətta bura gəldiyim ilk günlər məndə boğulmalar oldu. İndi bir qədər öyrəşirəm. Mən təbiət xəstəsiyəm. Bakıda təbii yaşıllıqlar yox edilir, əvəzində süni parklar yaradılır. Bu kimə lazımdır? Təəssüf ki, şəhərin mərkəzində vaxtiylə bildiyimiz məşhur istirahət ocaqlarında yeni, şəhərin planına uyğun olmayan binalar ucaldılır. Avropalı üçün sağlam qidalanmadan sonra yaxşı istirahət əsasdır. İndi deyəcəklər ki, Vətənini bəyənmir. Amma həqiqət budur ki, hər ölkə vətəndaşının təmiz qida, su və havasını təmin etmək üçün çalışmalıdır. Təəssüf, bizim sadə insanlar bu hüquqlarından məhrum yaşayırlar.”

“Azərbaycan həmin hesabatda Ermənistandan çox alt sıralarda yer tutur”

“Bakıda olduğum müddətdə mağaza, market hətta bir neçə restoranların işi ilə tanış olmaq imkanım oldu. İri, nüfuzlu marketlərdə gündəlik tələbatda olan ərzaq, meyvə, tərəvəz məhsullarını qat-qat yüksək qiymətlə təklif edirlər. Bunu bazar qiymətləri ilə tutuşdurduqda böyük fərq meydana gəlir. Ərzaq məhsulların saxlanma qaydası və istifadə müddətiylə bağlı güman edirəm, məlumatsızlıq və kələk hökm sürür. Hətta xarici məhsulun yararlılıq müddətinin üzərinə yeni tarixlər əlavə olunur. Belə vəziyyətlər Avropa ölkələrində ciddi qanun pozuntusu hesab edilir. Bu səbəbdən oranın insanları öz camaatına kələk gəlməkdən yayındırılır. Yaxud, məhsulların çoxu ciddi yoxlamadan keçirilmir. İnanırsız, xaricdə ölkəyə gətirilən bir məhsulun tərkibi standarta uyğun olmazsa, o mal tonlarla gəldiyi yerə qaytarılır. Azərbaycan bu mənada, qapılarını taybatay açıb. Zərərli, konserogen, GMO məhsullar belə kütləvi satışda nəzarətsiz satılır. Yeri gəlmişkən, nəzərinizə çatdırım ki, ötən il beynəlxalq hesabatların birində Azərbaycan dünya ölkələri içərisində 80-ci yeri tutub. Ekoloji təmiz qida istifadəsinə görə, Hollandiya ən qabaq sıralarda, Ermənistan isə Azərbaycandan çox ön sıralarda yer alıb. Belə məlumatları yayanlar bəzən qeyri-obyektivlikdə təqsirləndirilir. Amma həqiqəti görmək çətin deyil. Sadə bir misal deyim. Bildiyimə görə, burada dönərxanalarda toyuq dönəri satmaq qadagan olunduğu halda, şəhərin çox obyektində bu qeyri-qanuni satışın şahidi olmuşam. Azərbaycan dövləti qida və içki məsullarına nəzarətlə bağlı yeni islahatlar keçirməlidir. Bir daha qeyd edirəm, xəstəliklərin 99 %-i yanlış qidalanmadan ortaya çıxır. İnsanlarımızı ən çox narahat edən bir məsələ barədə söz demək istəyərdim. Hansı yağdan istifadə etməliyik? Təmiz nehrə yağı( imkan tapıldığı qədər), bir də zeytun yağı. Zeytun yağının belə bir xüsusiyyəti var ki, o kənar maddələri özündə saxlamır, bu səbəbdən ona qatqı əlavəsi çox halda imkansızdır. İndi hamı qarğıdalı yağından istifadə edir. Bu yanlışdır. İnanın ki, emala verilən qarğıdalı məhsulunun heç yarı hissəsi həmin qablarda toplanmayıb. Bir də indi dünyada geni modifikasiya olunmuş(GMO)məhsullar becərilir. Qarğıdalı da beləsindəndir . Belə məhsullardan hazırlanmış qidalar orqanizm üçün çox təhlükəlidir. Bu barədə bizim mütəxəsislər tez-tez xəbərdarlıq etməlidirlər. Azərbaycanlı balalarına yazığınız gəlsin. Kənardan müşahidələrim məni narahat edir. Baxın, bu gün nə qədər azərbaycanlı uşaq gün ərzində tərəvəz və ya meyvə yeyir. Əslində süni bahalaşdırma mühitində problemin kökündə başqa şeylər durur. Avropa məktəblisi üçün sağlam qidalanma kiçik yaşlarından başlayır. Yaşadığım Amsterdamda məktəblərdə hər ay bir neçə dəfə tərəvəz, meyvə günü keçirilir. Bizim uşaqlarımız bu barədə çox məlumatsızdırlar. Çünki hər şey ailədən başlayır.”

“Hollandiyanın HoReCa-sı kifayət edər”

“Bakıda adı hallanan restoranlardan birinə getmişdim. Məlum oldu ki, ən böyük restoranlarda belə xidmət, onun hissələri, müştəri ilə davranış qaydaları yoxdur. Başqa sözlə, Azərbaycanda bu məsələlər qulaqardına vurulur. Halbuki, Hollandiya və hər hansı Avropa ölkəsində restoran daxilində davranış, müştəri ilə münasibətlə bağlı kurslar keçməlisən. Bu məsələ təqdim olunan mətbəx, menyudan öndə gəlir. HoReCa adlı idarəetməçilik sistemi mövcuddur. HoReCa-otel, restoran, kafe(ingiliscədə, hotel, restaurant, cafe) sözlərinin ilk hecalarının birləşməsindən meydana gələn kəlmədir. HoReCa-qida və içki sektorunda xidmət verən qurumların əsas birliyidir. Bu sistem otel, restoran, kafe və digər xidmət sahələrində bənzər şərt və xüsusiyyətləri birləşdirən qurumdur. Hollandiyada da bu sistem oranın öz dilində “Uniforme Voorwaarden Horeca”(UVH) kimi tanınır. Bu sistem müvafiq qanunlarla tənzimlənir. Bakıda isə restoran açmaq üçün yalnız pul olması kifayətdir. Bu işi qurmaq üçün ən azı məlumatlanmaq, yeni tendensiyalar barədə fikir toplamaq lazımdır. Lazımdır ki, müştəri istəkləri qarşılansın.”

“Avropada adi təmizlik işi görənin də təhsil alması mütləqdir”

“Bir məsələni də qeyd edim. Azərbaycanda yalnış işgüzarlıq hökm sürür. Bəzi peşə sahələrində işləmək üçün tanışlar cəlb olunur. Lap belə bir misal çəkim. Avropada təmizlik işi görən bir şəxsin öz işi barədə məlumatı olmalıdır. Istifadə etdiyi təmizləyici vasitələr(işçinin özü üçün də zərərli ola bilər), onlardan yerinə görə yararlanmaq, nə zaman silib-süpürmək kimi. Bu dediklərim bizə gülünc görünə bilər. Amma həmişə bəhs edilən standartlar insanların rahatlığı və sağlamlığı üçün nəzərdə tutulur. Bu gün tək Bakının bir neçə restoranlarında sorğu aparsaq, məlum olacaq ki ofisiant işləyənlərin çoxu və ya hamısı öz işi barədə məlumatsızdırlar.”

“Milli yeməklərimizin orijinal halı qorunmalıdır”

“Bildiyimə görə illərdir, Milli Kulinariya Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Milli mətbəximizin təbliği işində irəliləyişlərin olmasından xəbərsizəm. Ən azı xaricdə yaşayan kimi bizimkilərin aktivliyini görmürəm. Mən xalqımın məxbəxini hər fürsətdə göstərməyə hazır olmuşam, bu gün də bu davam edir. Mənim kimi soydaşlarımız var. Amma bu pərakəndə şəkildə yox, sistem formasında həyata keçirilməlidir. Bir hollandiyalının agız dadı ilə bizimki eyni ola bilməz. Misal üçün, bizim elə xörəyimiz var ki, o süfrəyə mütləq təndir və ya lavaş çörəklə verilməlidir. Və ya, plovun hər növü tələb olunan şəkildə bişirilməlidir. Burada özbaşına əlavələr və yeni reseptlər kəşf etməyə ehtiyac yoxdur.”
Raminə Eyvazqızı