gundemxeber.az teleqraf.com-a istinadla hüquq müdafiəçisi, həyat yoldaşı yəhudi olan Novella Cəfəroğlu ilə müsahibəni təqdim edir.

- Novella xanım, ABŞ Prezidenti Donald Trampın Qüdsü İsrail paytaxtı kimi tanıması, Tel-Əvivdəki ABŞ səfirliyinin Qüdsə köçürülməsi haqda qərarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Mənə görə, bu qərar İsrail-Fələstin münaqişəsini qızışdıracaq addımdır. Hesab edirəm ki, indi dünyanın əksər yerlərində müharibələr, münaqişələr mövcuddur, insanlar bir-birini qırır. Belə bir məqamda Trampın məlum qərarını doğru hərəkət hesab etmirəm. Baxmayaraq ki, Yerusəlim həmişə yəhudilərin olub. Musa peyğəmbərin vaxtında orada musəvilərin böyük məbədi vardı. Sonra bu məbədin üzərində iki məscid tikdilər.

Mən Donald Trampın yerinə olsaydım, Yerusəlimi açıq şəhər elan edərdim. Yəni müsəlmanlar, müsəvilər və xristianlar üçün açıq şəhər statusu daha məqsədəuyğun olardı. Bura peyğəmbərlərin ünvanıdır, bu şəhər hər kəsin üzünə açıq olsa yaxşıdır.

Başqa sözlə, Yerusəlim nə fələstinlilərin, nə də yəhudilərin olmalıdır, ona açıq şəhər statusu verilməlidir. Mən bu gün orada müharibənin, savaşın alovlanmasını arzulamıram.

- Sizcə, bundan sonra o regionda nə baş verəcək?

- Sözün düzünü deyim, mən müharibədən narahatam. Rəcəb Tayyib Ərdoğan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının İstanbulda toplantısını keçirəcəyini bəyan etdi.

Halbuki 10 il əvvəl Ərdoğanın İsrail səfərində onu Yerusəlimdə prezident Ariel Şaron qəbul etdi və dedi ki, İsrailin mərkəzinə xoş gəlmisiniz. O zaman Ərdoğan bir söz demədi. Ancaq indi başlayıb...

Demək istəyirəm ki, bu məsələni nə qədər qızışdırsalar, bir o qədər pisdir. Müharibənin başlaması düzgün deyil və mən buna görə narahatam.

- Bir az dəqiqləşdirmənizi istərdik: sizcə, Qüds müsəlmanlarındır, yoxsa musəvilərin?

- “Quran”da da yazılıb ki, ora musəvilərin torpağıdır. Ancaq mən hesab edirəm ki, Yerusəlim hamı üçün dünyəvi şəhər olmalıdır. Çünki səmavi dinlərin hamısının bu şəhərdə bir parçası var. Peyğəmbərlərin hamısının ayağı bu şəhərə dəyib.

- Ancaq dünya elə hesab edir ki, Qüds fələstinlilərindir...

- Dünya elə bir söz demir, yalnız Ərdoğan deyir. Yürusəlim fələstinlilərin deyil.

- Bu bəşəri şəhəri əvvəl-axır ya müsəlmanlar, ya da yəhudilər idarə etməli deyilmi?

- İdarə edirlər də. İndiyə qədər necə idarə ediblərsə, bundan sonra da etsinlər. Mən orada müharibə baş verməsini istəmirəm. Nəzərə alın ki, mənim nəvələrim, övladlarım oradadır.

- Trampın məlum qərarından sonra Qüdsdə qarşıdurmalar baş verdi. Övldlarınızla əlaqə saxlayıb durumdan xəbər tutmusunuzmu?

- Bəli, əlaqə saxlamışam. Dedilər ki, hər şey normaldır. Bilirsinizmi, İsrail güclü və özünə hörmət edən dövlətdir. Hesab edirəm ki, İsrail düzgün və normal addım atacaq. Neçə illərdir ki, İsrailə gedib-gəlirəm. Orada ərəblərlə yəhudilər çox gözəl yaşayır, bir-birini başa düşürlər.

İsraildə ikinci dövlət dili ərəb dilidir. İndiyə qədər digər ərəb ölkələrindən fərqli olaraq İsraildən bir ərəb başqa yerə köçməyib. Bu, müsbət haldır. Məncə, İsrail güclü dövlətdir və hər kəsin cavabını verə bilər. Sadəcə olaraq, bu gün Trampın qərarının iki millət arasında münaqişəni daha da qızışdırmasını istəmrəm. Bir daha deyirəm, Yerusəlim, Qüds yəhudilərin məskənidir. Yəhudiləri bura Musa peyğəmbər gətirib. “Quran”da da belə yazılıb.

- Sizcə, Tramp bu qərarı özü verib, yoxsa təzyiqlər altında?..

- İsrail Amerikaya təzyiq göstərə bilərmi?

- ABŞ-da güclü yəhudi lobbisinin olduğu, onların da Respublikaçılarla daha yaxın münasibət saxladığı sirr deyil...

- Birincisi, bu məsələ Tramp tərəfindən qaldırılmayıb. 1995-ci ildən bu yana hər bir ABŞ prezidentinin gündəmində Yerusəlimin İsrail paytaxtı kimi tanınması məsələsi olub. Son 20-ildə bu məsələ ABŞ prezidentlərinin gündəmini tutub. Sadəcə olaraq Donald Tramp konkret addım atdı. Yəni bu məsələ indinin məsələsi deyil.

- Müharibə baş versə, yəhudiləri dəstəkləyəcəksiniz, yoxsa müsəlmanları?

- Nə yəhudiləri, nə də müsəlmanları dəstəkləyəcəyəm. Mən müharibəyə qarşıyam və sülh adamıyam. Ömür boyu sülhün tərəfdarı olmuşam.

- Məlum qərar İsraildə yaşayan müsəlmanlara necə təsir edib?

- Orada ayrı-ayrı yəhudilər də, müsəlmanlar da çıxışlar edirlər. Yəni Trampın qərarı orada da birmənalı qəbul edilmir. Bu gün heç kəs müharibə istəmir. İnsanlar da bilirlər ki, bu addım müharibəyə gətirib çıxara bilər. Yəhudilərin çoxu bunu qəbul etmir. Trampın bu qərarı, fikrimcə, dünyanın bu addımı necə qarşılayacağını öyrənmək istiqamətində bir gedişdir.

- Donald Tramp sanki dünya müharibəsi istəyir. Sizə elə gəlmir ki?..

- Əslində, dünya müharibəsi çoxdan başlayıb. Biz sadəcə buna diqqət eləmirik. Dünya müharibəsi İraq, Suriya, Yəmən və digər ölkələri əhatə edib. Rusiya, Türkiyə, Amerika, İngiltərə, İran və digərləri Suriya müharibəsinə qarışıb. Kimsə ordu göndərir, kimsə silah satır, kimsə neft və s. Dünya faktiki müharibəyə cəlb olunub. Mən isə istənilən müharibənin əleyhinəyəm.