gundemxeber.az sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarovun teleqraf.com-a müsahibəsini təqdim edir:

- Tofiq müəllim, artıq Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyindən iki ay ötür. Siz, bu ölkədə vəziyyəti, yeni hakimiyyətin addımlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- İndi İrəvanda hakimiyyəti əldə etməyin ikinci mərhələsi müşahidə olunur. Nikol Paşinyan və onun tərəfdarları keçmiş rejimi təmsil edən insanlara qarşı mübarizə aparır, onlara qarşı cinayət işləri açılır, işlərindən azad edir, dəyişdirir. Yeni erməni hakimiyyəti istəyir ki, orta səviyyədə də hakimiyyəti möhkəmlətsin. Bu proses davam edəcək. İstisna etmirəm ki, müsbət dəyişikliklər olsun. Amma bu sistemli dəyişiklik olmadığı üçün müsbət dəyişikliklərin təsirləri uzunmüddətli olmayacaq.
Bununla paralel bir proses də müşahidə ediləcək. Erməni cəmiyyəti istər-istəməz iki hissəyə parçalanacaq. Hakimiyyətin kökləri yerlibazlıq telləri üzərində qurulan sistemdir. Qarabağ klanı zərbələr aldıqdan bir müddət sonra sözsüz ki, təşkilatlanma prosesinə başlayacaq və müxalifət düşərgəsində duran təşkilat kimi yeni hakimiyyətə qarşı fəaliyyətə daxil olacaq.

- Yeni hakimiyyətin Qarabağ danışıqları haqqında ideyaları nədən ibarətdir?

- Paşinyan hakimiyyəti və erməni cəmiyyəti o vəziyyətdə deyil ki, real danışıqlara diqqət yetirsin. Bu dəqiqdir. Xarici siyasət və Qarabağ mövzusunu daha çox daxili siyasi mübarizədə istifadə edəcəklər. Populist və radikal mövqelərin güclənməsini müşahidə edəcəyik. Hesab edirəm ki, məhz belə proseslərin tendensiyası artıq görünür.

- Deyirsiniz ki, Qarabağ danışıqları ilə bağlı Paşinyan hökumətində oturuşmuş fikir mövcud deyil?

- Əslində Paşinyandan əvvəl də danışıqlarla bağlı ermənilərdə oturuşmuş mövqe yox idi, məqsəd vaxtı uzatmaq idi. İndi də belə bir mövqe yoxdur və olmayacaq da. Əsas məqsəd hakimiyyətə gəlmək üçün Qarabağ məsələsindən istifadə edilməsidir. İndiki mərhələdə erməni tərəfi danışıqların başlaması üçün heç bir hazırlıq nümayiş etdirməyəcək. Onlara təsir edəcək yeganə amil müharibədir. Digər amillər təəssüflər olsun ki, real deyil və görünmür.

- İndi Ermənistan xarici siyasətinə yeni ideyalar və yanaşmalar daxil edibmi?

- Ermənistanın xarici siyasətinə yeni elementlər daxil olub, bu elementləri təbliğ edirlər. Ermənistan prezidenti Qərb ölkələrində səfərdə olub. Ermənistanda Qərbpərəst meyillər güclənib. Eyni zamanda buna zidd olaraq başqa tendensiya da var. Məsələn, ermənilər istəyirlər ki, Rusiya onların təhlükəsizliyini təmin etsin. Bu iki məqam ziddiyyət təşkil edir. Təbii ki, gec və tez bu, ciddi böhrana gətirib çıxaracaq. Artıq biz eşidirik ki, Moskvada narazı səslər yüksəlir. Müxtəlif səviyyələrdə Ermənistandan narazılıq üzə çıxır. İndiki mərhələdə Rusiyadakı ermənipərəst qüvvələr çalışır ki, bu narazılığın qarşısını alsın. Nəzərə almaq lazımdır ki, Moskvada ermənipərəst qüvvələr güclüdür və Putinin yeni administrasiyasında onlar öz gücünü artırıb. Lakin reallığı da inkar etmək olmaz. Bu reallıq istər-istəməz Rusiya siyasi elitasına çatır və ictimaiyyətə də sızacaq. Bir sözlə, böhran hələ qarşıdadır.
Qərbin isə Ermənistanı himayəsinə götürməyə həvəsi yoxdur. Çünki Ermənistan Qərbə əhəmiyyətli təkliflər vermir. Sadəcə olaraq, Ermənistan Rusiyaya ziyan vurmaq baxımından qısamüddətli maraq kəsb edə bilər. Amma geopolitik baxımından Gürcüstan və Azərbaycandan fərqli olaraq, Ermənistan Qərb üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. İndi fikirlər səslənir ki, Türkmənistan Xəzər dənizi üzərindən yeni proyektlər həyata keçirəcək. Bu baxımdan Qərbin maraqları bizim tərəfdədir. Üstəlik Qərblə-İran arasında münasibətlər kəskin xarakter alır. Bu da təbii ki, Azərbaycana marağı artıracaq. Bu mənada Ermənistanın Qərbə nələrisə təklif etməsinin maraq kəsb etdiyini görmürəm.

- Ermənistanın yeni hökuməti müdafiə nazirinin sabiq müavinini həbs etdi, başqa həbs edilənlər var, eləcə də 2008-ci ilin martında insanları güllələmək əmri verənlərə qarşı cinayət işi aşılıb. Paşinyanın bu istiqamətdə davranışları nəyə hesablanıb?

- Əslində, yuxarıda bu haqda qısaca dedim. Qarabağ klanının hansısa rola malik üzvlərini aradan götürürlər. Ümumiyyətlə, istəyirlər ki, hakimiyyəti təşkil edən müxtəlif strukturlarda Paşinyanın tərəfdarları daha da güclənsin. Ermənistanda Qarabağ klanının üzvlərini yaxşı tanıyırlar. İndi onları bir-bir aradan götürəcəklər. Çünki Qarabağ erməniləri ilə Ermənistan erməniləri arasında qarşıdurma çoxdan mövcuddur. Sözdə birlikdən danışsalar da, əslində bir-birini görən gözləri yoxdur. Fikrimcə, Qarabağ klanının hakimiyyətdə olan nümayəndələri zərərsizləşdiriləcək. Xüsusilə, zamanında mitinq iştirakçılarına güllə atmaq əmri verənlər, Qarabağdan gələnlər və digərləri.

- Erməni hökuməti daxili qoşunlarını Azərbaycanla təmas xəttinə göndərib. Sizcə, niyə?

- Daxili Qoşunların bu prosesə cəlb edilməsi onu göstərir ki, onlar təhlükəni hiss edirlər. Çalışırlar ki, mövqelərini gücləndirsinlər. Hətta digər bir xidməti aparan strukturu da orduya məxsus xidmətə cəlb ediblər. Bunlar göstərir ki, orada həm müdafiə, həm də siyasi məsələlərlə bağlı problemlər var. Çünki bu faktiki olaraq Paşinyanın “Qarabağ qarabağlıların öz problemidir, biz Ermənistan olaraq bu danışıqlarda iştirak etmək niyyətində deyilik” fikrinə ziddir. Sənin ordun cəbhədədir, Daxili Qoşunları cəbhəyə göndərirsən, iqtisadiyyat, təhlükəsizlik, nəqliyyat, seçki sistemin birdir. Hətta dövlət büdcəsinin bir hissəsi Qarabağla bağlıdır. Paşinyanın fikri ilə davranışları üst-üstə düşmür. Biz nəzərə almalıyıq ki, bizim bəzi jurnalistlərin yazdığı kimi Qarabağda separatçı və qondarma rejim deyil, orada işğalçı administrasiya var. Onun da yeganə məqsədi işğal edilən əraziləri Ermənistana anneksiya etməkdir. Orada separatizm adına heç nə yoxdur.

- Siz, Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin gələcəyini necə görürsünüz?

- Bilirsinizmi, Rusiyanın Ermənistanda artıq siyasi, iqtisadi və geostrateji maraqları qalmayıb. İqtisadi baxımdan Ermənistan Rusiyaya ziyan verən ölkədir. Siyasi baxımdan Rusiyaya dividentlər gətirmir. Geopolitik və hərbi baxımdan da mənasızdır. Çünki indi ora heç bir maraq kəsb etmir. Üstəlik Rusiya-Türkiyə əməkdaşlığı buna heç bir zərurət yaratmır. Bu mənada Rusiyada real siyasətin tərəfdarları çoxdur və anlayırlar ki, Ermənistan qulpsuz çamadan kimi Rusiyaya lazım deyil. Bu reallıq gec və ya tez ortaya çıxacaq. Rusiyadakı ermənipərəst qüvvələr bu prosesi ləngidə bilərlər, amma əvvəl-axır Rusiya Ermənistandan çıxacaq və əvəzində Azərbaycanla əlaqələri gücləndirməyə meyilli olacaq.