Ramis Yunus: «Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası ümummilli məsələdir»
ABŞ-da yaşayan azərbaycanlı politoloq Ramis Yunus Azərbaycanın xarici siyasəti, Avropa İttifaqı və Rusiya arasında seçim imkanlarını «Bizim Yol» qəzetinə şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Vilnüs Sammaitindən nə gözləyirsiniz?

- Sualınıza cavab verməzdən əvvəl nəinki Avropada, “ərəb dünyası”nda və postsovet məkanındakı prosesləri təhlil edək. Məsələ ondadır ki, Vilnüsə yalnız bölgə olayı kimi baxılmamalıdır, bu, həm də Avropa Birliyinin keçmiş SSRİ-nin dairəsinə siyasi-iqtisadi təsiridir. Bu gün artıq sirr deyil ki, Varşava Müqaviləsi ölkələri və Baltikyanı respublikalardan sonra növbə “şər imperiyası”nın keçmiş ərazilərinə çatdı. Elə sammitə də bu kontekstdə baxmaq lazımdır, hansı ki, qəbul ediləcək tarixi və hüquqi qərarlar neçə illərdir ABŞ və Avropa Birliyinin gündəliyində olub.

- Necə düşünürsünüz, Azərbaycan, Gürcüstan və Ukrayna hansı variantı seçəcək?

- Gəlin, əvvəlcə bu ölkələrə ayrıca yanaşaq. Yəni respublikaların dünyadakı siyasi yükü, imkanları, həm də daxildəki prosesləri fərqli olduğundan yanaşma da fərqli olacaq. Gürcüstan Saakaşvili hakimiyyəti dövründə Avropaya elə səviyyədə inteqrasiya etdi ki, bu ölkənin geri dönməyəcəyinə şübhə yoxdur. Yalnız buna görə Saakaşvili sağlığında abidə ucaldılmağa layiqdir. Bütün islahatçılar kimi o da hakimiyyəti itirməkdən qorxmadı, başa düşdü ki, totalitar dövlətdə ideoloji baxımdan yüklənən əhali islahatları çətin qəbul edir. Amma buna baxmayaraq o, bunları iki prezidentlik dövründə uğurla həyata keçirərək Gürcüstanın üzünü Avropaya çevirdi. Ukraynaya gəldikdə, prezident Yuşşenkonun hakimiyyətinin ilk illərində inamla Avropaya doğru gedirdi. Təəssüf ki, Yuşşenko-Timoşenko qarşıdurması inteqrasiyanı zəiflətdi. Bununla da heç bir ideoloji əsası olmayan Yanukoviç hakimiyyətə gəldi, yalnız ənənəvi biznes maraqları olan adamlar onu hakimiyyətə gətirdi. Elə bu gün də Yanukoviç əsas problemə çevrilib, hansı ki, “iki stulda” oturmaq istəyir. Bir tərəfdən Kiyevə Moskvadan və bu dairədən təzyiqlər var, bu adamlar pulu bazar iqtisadiyyatı yoluyla yox, yalnız bir-birini başa düşməklə qazanmağı məqbul hesab edirlər. Digər tərəfdən artıq bütün Ukraynadakı mitinqlər göstərdi ki, Vilnüsdə “Şərq tərəfdaşlığı” razılaşmasını imzalamasa, bu, Yanuikoviç üçün yeni “narıncı inqilab” doğura bilər. Gürcüstan və Ukraynadan fərqli olaraq, Azərbaycan bütövlükdə avtoritar ölkədir. Hakimiyyət özü üçün siyasi, iqtisadi və ideoloji sahə yaratdığından Bakıdan bu və ya başqa istiqamətdə qəfil hərəkət gözləmək mənasızdır.

- Deməli, Siz balans siyasətinin dəyişməyəcəyini gözləyirsiniz?

- Əslində, biz pis-yaxşı 20 ildə “iki stulda oturmaq” siyasətinin şahidi olduq, yəni Rusiya və Qərb arasında. Bu siyasət o mənada uğur gətirdi ki, iqtidar hakimiyyətdə qaldı və indiki maliyyə imkanları hesabına polis dövləti yaratdılar. Hansı ki, fərqli fikrə yer yoxdur. Belə olanda sual yaranır: Bakı kursunu dəyişərmi? Və İlham Əliyev elə islahatlar apararmı ki, dünya Bakının xarici siyasət vektorunu başa düşər? Bax, bu sualların cavabından Azərbaycanın özünü sammitdə və yaxın illərdə necə aparacağı asılıdır. Mən əminəm ki, ümummilli məsələlərdə xalq bir araya gəlməlidir və Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası ümummilli məsələdir. Ona da inanıram ki, hakimiyyət və müxalifət bu məsələdə bizim cənub və şimal qonşularımız qarşısında bir yerdə olacaq. Ona görə ki, yalnız Avropa Birliyi çərçivəsində bizim əsas ümummilli problemlərimizi, o cümlədən, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll etmək olar. Birdəfəlik başa düşməliyik ki, hələki Rusiyanın bizim regiona təsirləri qaldıqca, bu münaqişə həll olunmayacaq. Yalnız Rusiyanı regiondan çıxartmaq lazımdır və o yolla getməliyik ki, bu variantla Cənubi Qafqaza siyasi və iqtisadi sabitlik gətirək. Avropa Birliyinə baxın və orada 20 il əvvəlki milli münaqişələri xatırlayın, görün nələr baş verirdi?! Pis-yaxşı bu problemlər həllini tapdı. Artıq orada siyasəti iqtisadiyyat əvəzləyib. Bax, bizim Avropaya inteqrasiyamız Abxaziya, Cənubi Osetiya və Dağlıq Qarabağ problemini həll edə bilər. Yeri gəlmişkən, bu, o xətdir ki, onun əsasında ABŞ və Avropadakı müttəfiqləri “Şərq tərəfdaşlığı” proqramını yaradıblar. Bu siyasətə ya müqavimət göstərmək lazımdır, ya da dəstək vermək. Seçim Gürcüstan, Ukrayna və Azərbaycan xalqlarının, siyasi elitalarınındır. Yalnız bir şey deyə bilərəm, bu proses geri dönməzdir. Bəli, ləngitmək olar, necə ki, Rusiya edir, ancaq qarşısını almaq mümkünsüzdür.