“İndiki şərait 2003-cü ildəki şəraitdən daha yaxşıdır”

Əbülfəz Elçibəy hökumətinin ölkə tarixində ilk dəfə olaraq xaricdə təhsil almağa tələbə göndərməsinin 20 illiyi qeyd edilir. Bu məqsədlə tədbir keçirilib, bu işdə əməyi keçməyən şəxslər fikirlər bildirib, reaksiyalarını açıqlayıblar. Çatan xəbərlərə görə, Türkiyəyə minlərlə tələbəninin göndərilməsinin memarı olan Əbülfəz Elçibəyin, eləcədə onun hökumətində təhsil naziri vəzifəsini tutan Firudin Cəlilovun və Tələbə Qəbulu Üzrə Dövlət Komissiyasının sədri olan Vurğun Əyyubun adı qeyd edilməyib. Xüsusilə, Türkiyəyə tələbə göndərmək məsələsində xüsusi rolu olan Vurğun Əyyub bu tədbirə dəvət edilməyib. Elçibəy hökumətinin ölkənin təhsil sistemində atdığı cəsarətli addımların unutdurulması üçün edilən cəhdlərin 20-ci ildönümündə yaranan suallarımıza Vurğun Əyyub cavab verir.

- Vurğun bəy, 1992-ci ildə Türkiyəyə göndərilən tələbələrin 20-ci ildönümüdür. Bununla bağlı tədbir təşkil edilib. Yüzlərlə tələbənin Türkiyəyə göndərilməsində sizin də rolunuz olub. Siz bu tədbirə dəvət edilmişdinizmi?
- Sizə deyim ki, Türkiyəyə tələbə göndərilməsi prosesi 1991-ci ildə başlamışdı. O zaman Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXC) hakimiyyətdə deyildi. Amma Əbülfəz Elçibəyin böyük zəhməti və ona olan böyük hörmət səbəbindən biz 1991-ci ildə Türkiyəyə 50 nəfər tələbə göndərdik. Ancaq bunun Təhsil Nazirliyinə aidiyyəti yox idi. 50 nəfərlik tələbə yeri AXC üçün ayrılmışdı. İmtahanların keçirilməsi də AXC-yə həvalə edilmişdi. Sadəcə olaraq tələbələrimizin sənədləşdirilməsinin qanuni olması üçün Təhsil Nazirliyi bu prosesə cəlb olunmuşdu. 1992-ci ildə isə AXC hakimiyyətdə idi və yenə də Əbülfəz Elçibəyin böyük nüfuzu hesabına Azərbaycandan Türkiyəyə 2 minə yaxın tələbə göndərildi. O zaman baş nazirin müavini olan Firudin Cəlilovun bu işdə böyük zəhməti var idi. Firudin Cəlilovun arzusu ilə mən də bu prosesə qoşulmuşdum. O zaman Türkiyədən Öyrənci Seçmə və Yerləşdirmə Mərkəzindən bura bir nəfər gəlib imtahanların təşkilində bizə köməklik etməli idi. Amma bu adam gəlib çıxmaq bilmirdi. Bu səbəbdən də, mən, Misir Mərdanov və Zakir Hüseynov Türkiyəyə getməli olduq. Biz Türkiyədə olan zaman bəlli oldu ki, Öyrənci Seçmə və Yerləşdirmə Mərkəzindən Nihal xanım Bakıya gəlib. Biz də sonra geri qayıtdıq. Nihal xanımın köməyi və tövsiyəsi əsasında bu imtahanlar baş tutdu. Onu da deyim ki, bu test üsulu ilə keçirilən qəbul deyildi. Sadəcə testlər hazırlanmışdı və tələbələr bu testə cavab vermişdilər. Müəllimlər bu cavabları qiymətləndirdikdən sonra Nihal xanım cavabları Türkiyəyə apararaq öz sistemlərinə uyğunlaşdıraraq tələbələr üçün yerlərin ayrılması işini həyata keçirmişdi. Təbii ki, bizim arzumuz o idi ki, Türkiyə təhsil sistemində təhsil alan tələbələrimiz müəyyən bir ixtisas sahibi olub Azərbaycana qayıdaraq dövlətin qurulması və inkişafı üçün öz köməkliklərini göstərsinlər.

- 20 il əvvəl oxumaq üçün Türkiyəyə göndərdiyiniz tələbələrlə əlaqələriniz varmı?
- Bu tələbələrin müəyyən hissəsi ilə bu gün də münasibətim var, əlaqə saxlayırlar. Bəziləri ilə hətta bir yerdə çalışıram. Bir sözlə əlaqələrim üzülməyib. Onlar da 20 il əvvəlki həyəcanlı günləri xatırlayır və obyektiv imtahan keçirdiyimiz üçün təşəkkürlərini ifadə edirlər.

- Minlərlə tələbəni Türkiyədə ali təhsil almağa göndərməkdə məqsəd bu gənclərin potensialından dövlətçiliyin inkişafı üçün istifadə etmək idi. Bəs bu məqsədə nail ola bildinizmi?
- 1992-ci ildə Türkiyəyə göndərdiyimiz tələbələrin bəziləri geri döndükdən sonra onlara qarşı ayrıseçkilik siyasəti aparılıb. Onlardan bəzilərinə iş verilmədiyi üçün Türkiyəyə geri döndü. Bəziləri özəl sahədə çalışırdılar. Hətta Türkiyədə ali təhsil alan, magistratura bitirən insan üçün çox aşağı hesab olunan və hətta orta məktəbi zorla bitirən şəxslərlə birgə çalışırdılar. Təbii ki, bunlar ürək ağrıdan hallardır. Amma o illərdə Türkiyəyə təhsil üçün göndərilən tələbələrimizin bir hissəsi indi dövlət vəzifələrində, ali məktəblərdə çalışırlar.

- Türkiyəyə ilk tələbə göndərilməsinin 20 illiyi ilə bağlı keçirilən tədbirə siz dəvət olunmuşdunuzmu?
-Xeyr. Mənim bu haqda məlumatım yoxdur.

- Tələbələrin Türkiyəyə təhsil üçün göndərilməsi haqda siyasi qərar Əbülfəz Elçibəyə aid olsa da, məsələnin əsas hissəsini siz və Firudin Cəlilov həyata keçirib. Bu mənada sözü gedən tədbirə sizin dəvət olunmamanız sayğısızlıq deyilmi?
- Bir daha qeyd edim ki, mənim nə belə bir tədbirin olduğundan məlumatım var, nə də buna görə inciyirəm. Açığı, mənim umacağım da yoxdur. Tarixi obyektiv araşdırmaq baxımından məsələyə yanaşsaq əlbəttə ki, bu tədbirin təşkilatçıları düzgün yol tutmayıblar.

- Bu tədbiri kim təşkil edib?
-İnanın ki, mən bununla maraqlanmamışam və nə incikliyim, nə də umacağım yoxdur.

- Bu yubileylə bağlı Aqil Səmədbəylinin təşəbbüsü əsasında İstanbulda da tədbir keçirilməsi planlaşdırılırdı. Bundan xəbəriniz varmı?
-Xeyr, məlumatım yoxdur.

- Vurğun bəy, Müsavat Partiyası Divanının sonuncu iclası haqda mətbuata verilən xəbərdə deyilirdi ki, siz və daha bir neçə şəxs xarici təşkilatlarla keçirdiyiniz görüş haqqında məlumat vermisiniz. Söhbət hansı görüşlərdən gedir?
- Burada diqqətsizliyə yol verilib. Divanda söhbət görülən işlərdən gedəndə, mən bu haqda danışmışam. Yəni söhbət görüşdən deyil, görülən işlərdən gedir. Məndə bu haqda məlumat vermişəm.

- Bu gün sizin partiyanın apardığı siyasət, xüsusilə seçkilərə münasibət müttəfiq partiyalar tərəfindən kəskin tənqid edilir. Bu məsələlərlə bağlı nə deyə bilərsiniz?
- Siz deyirsiniz ki, Müsavat Partiyasının siyasəti tənqidlə qarşılanıb. Mən belə bir tənqid görməmişəm. Müsavat Partiyasının Divanı Məclisinə tövsiyyə edib ki, partiyanın 2013-cü il prezident seçkilərində iştirak və bu seçkilərdə başqan İsa Qəmbərin namizədliyinin irəli sürülməsi məsələsinə baxsın. Bu da bizim müttəfiqlərimizlə birlikdə qəbul etdiyimiz sənədlərə, xüsusilə İctimai Palatanın son qərarının heç bir bəndinə zidd deyil. Bu həm də müxalifətin seçkilərdə bir namizədlə iştirakı haqda xəttinə zidd deyil. Əvvəlcə seçkilərdə iştirak haqqında qərar və namizədlik məsələsi olmalıdır ki, bundan sonra namizədlərin içərisindən vahid namizədin seçilməsi haqda qərar verilə bilsin. Hesab edirəm ki, proses qaydasında gedir. Ola bilsin ki, bu proses kimlərisə qane etmir. Zənnimcə, bu fikirdə də həqiqət var.

- Müxalifətin 2013-cü il seçkiləri, bu seçkilərdə iştirakı, taktika və strategiyası haqqında sizin düşüncələriniz nədən ibarətdir?
- Strategiya və taktika İctimai Palatanın sənədlərində kifayət qədər açıqlanıb.

- Söhbət sizin fikirlərinizdən gedir...
- Mənim fərqli fikrim yoxdur. Mən görürəm ki, müxalifət daxilində, xüsusilə İctimai Palatada hansısa ziddiyyətlərin olması haqqında fikirlər yalnız sosial şəbəkələrdə və bəzi mətbuat orqanlarındadır. Bunların bəziləri səmimi narahatçılıqdan doğan fikirlərdir. Amma qəsdən, sifarişlə şişirdənlər də yox deyil.

- Siz 2013-cü il prezident seçkilərində müxalifətin şanslarını necə qiymətləndirirsiniz, uğur əldə etmək imkanları hansı həddədir?
- Siyasətçi nəyəsə inanmırsa, ümid görmürsə, onun siyasətlə məşğul olması sadəcə olaraq gülüncdür. Təbii ki, biz bu ümidləri, imkanları görürük və ona görə də mübarizədəyik. Yoxsa bəzilərinə elə gəlir ki, siyasətlə məşğul olmaq kef çəkməkdir. Yəni vaxtından və enerjindən ayırıb bu işlərə sərf edirsən. Əgər buna inanmırsansa və imkanlar yoxdursa nəyə görə bu adamlar bu qədər zəhmətə qatlaşırlar. Demək istəyirəm ki, həm də sizin sualınız bir qədər ritorik üslubdadır.

- Gəlin açıq danışaq! Azərbaycan müxalifəti ya son 20 ildə bütün seçkiləri uduzub, ya da seçkini udsa belə qələbəsini təmin edə bilməyib. Söhbət bundan gedir və burada həm də məsuliyyətsizlik məsələsi var. Bu hal sonsuza qədər davam edə bilərmi?
- Əlbəttə, bu prosesin sonsuzluğa qədər davam edə bilməməsi fikri ilə razıyam. Amma məsələnin başqa tərəfi də var. Məsələn, mən onunla razı deyiləm ki, xalq səsini verib və müxalifət də gedib bu qələbəni reallaşdırsın. Məncə, bu doğru yanaşma deyil. Ümumiyyətlə bu mümkün olan bir şey deyil. Çünki qarşımızdakı rəqibin əlində böyük inzibati resurslar var. Bu resursları hakimiyyət bütün gücü ilə üzərimizə yönəldib. Hakimiyyətin zor aparatının qarşısında dayanmaq üçün həm də səs verənlərin böyük çoxluğunun köməyi lazımdır. Ümumiyyətlə mən anlamıram ki, səs verənlər kimə minnət qoyurlar. Səs verən vətəndaş öz haqqının qorunması üçün seçim edir və seçiminin də arxasında dayanmağı bacarmalıdır. Lakin bununla yanaşı, mən qətiyyən müxalifət partiyalarının və liderlərinin məsuliyyətini kənara qoymaq istəmirəm. 2003-cü il və ya sonrakı seçkilərdə indiki mühit yox idi, beynəlxalq rəy fərqli idi. Bu barədə danışmaq üçün saatlarla vaxt lazımdır. Sadəcə olaraq nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, indiki şərait 2003-cü ildəki şəraitdən daha yaxşıdır.

- Bəs “bütün hallarda mən seçkidə iştirak edəcəyəm” bəyanatı verən İsa Qəmbərin nüfuzu, populyarlığı 2003-cü illə müqayisədə artıb, yoxsa azalıb?
- Mən hesab edirəm ki, İsa Qəmbərin nüfuzu indi daha çoxdur.Amma bu mənim subyektiv fikrimdir və mənim fikrimi də başa düşmək olar. Çünki mən Müsavat Partiyasının rəhbərliyindəyəm və Müsavatın gücünü daha aydın şəkildə görürəm. Amma bundan istifadə edərək guya Müsavat özündən başqa heç kimi tanımır düşüncəsi təmamilə yanlışdır. Müsavatın heç bir sənədində və rəhbərliyində təmsil olan şəxslərin dilindən belə ifadə səslənməyib. Müsavat Partiyası dəfələrlə vurğulayıb ki, biz seçki prosesində heç nəyi istisna etmirik. İsa bəyin “namizədliyimi verəcəyəm və qələbə çalmaq əzmindəyəm” fikrindən də Müsavata qarşı istifadə etmək ümumiyyətlə gülüncdür. Biz Müsavat Partiyası olaraq düşünürük ki, seçkilərdə iştirak etmək lazımdır, amma prosesin elə məqamı çata bilər ki, seçkini boykot etmək və ya seçki prosesində elə namizəd daha şanslı görünə bilər ki, bütün müxalifət qüvvələri və Müsavat da onu müdafiə edə bilər. Bu fikirlər Müsavatın başqanı tərəfindən dəfələrlə deyilib və bundan sonra da deyiləcək.

- Sizcə, 2013-cü il son şansdır?
- Kimin son şansıdır?

- İndiki müxalifət liderlərinin...
- Siz də görürüsünüz ki, məmləkətimizdə görücülər, baxıcılar və falçılar meydan sulayırlar. Hansını dindirəndə deyir ki, məndən güclüsü yoxdur. Siyasət isə falçılıq deyil. Əksinə, siyasət konkret fəaliyyətdir. Biz fəaliyyətimizi göstəririk. 2013-cü il seçkilərindən sonra nələrin olacağını da görəcəyik və xalq da o zaman öz qiymətini verəcək. Təbii ki, heç kim siyasətdə və başqa sahələrdə, hətta dünyada əbədi deyil. Hər şeyin bir sonu olur. Siyasətlə məşğul olan adam üçün hakimiyyət heç vaxt məqsəd ola bilməz. Əgər hakimiyyətə gəlmək məqsəd olacaqsa, bu siyasətin sonu indidən bəllidir. Ona görə də, müxalifət ölkə və vətən üçün fəaliyyətini göstərir. Bu fəaliyyəti necə qiymətləndirmək isə seçicinin və vətəndaşın işidir. Odur ki, öncəgörənlik eləməyək.
HÜSEYN ABBASOĞLU