Sığorta fırıldağı və “cibə girənlər” əhalini bezdirib

Demək olar ki, sığorta siyasətinin əleyhinə deyilik. Son zamanlar gündüzün günorta vaxtında sığorta işinin biznesə çevrilməsi insanları sığortadan qaçırdır desək, yanılmarıq. Halbuki, sığortadan həm əhali yarınar, həm də dövlət xeyir görə bilər. Bir az öncə sığorta mexanizmi gündəmə gəldi. Maliyyə nazirliyinin nəzarət etməsi də təşkil olundu. Təəssüflər olsun ki, maliyyə nazirliyinin nəzarət “rıçaq”ı işləmədi. Araşdırmamız zamanı məlum oldu ki, nəzarət “rıçaqı”nın işləməsinə asanlıqla dövlət məmurları “tormoz” vermişlər. Ona görə də sığorta haqqında qanunlar ancaq kağız üzərində qalmaqdadır. Son vaxtlar ölkəmizdə saysız-hesabsız özəl sığorta şirkətləri peyda oldu. Yağışdan çıxan göbələk kimi... Tovuz, Ağstafa, Qazax rayonlarının küçələrindəki özəl sığorta şirkətlərinin reklamlarını görəndə elə düşünürdüm ki, daha qəzaya düşmürlər, fəlakətlə üzləşmirlər, nə bilim nələr dövlətdən yardım istəməzlər. Amma düşündüyümüz kimi olmadı. Sığorta şirkətinin bir neçə sığortaçısı ilə söhbətləşdik. “Açdılar sandığı, tökdülər pambığı”.
Adının çəkilməsini istəməyən sığortaçı bildirdi ki, “çörək pulu ehtiyacından fırıldağın oyunçusuna çevrilmişik. Onsuz da bilirik ki, sığorta haqqında qanuna əsasən hər bir ağentin də lisenziyası olmalıdır. Sığorta qiymətində endirim etmək olmaz. Avtomobillərin texniki baxışdan keçirilməsi bizə aid deyil. Amma şefimiz bəzi rəhbərlərlə dil tapa bilmişdir. Biz şefimiz dediyi məbləğdə sığorta haqqını alıb axşamlar təhvil veririk. Daha haraya keçirtməsindən xəbərsiz oluruq”. Agentin söyləməsindən belə qənaətə gəldik ki, baş verən fırıldaqdan və “cibə girmə” əməliyyatından dövlət qurumlarının xəbəri var. Sadəcə olaraq görmək istəmirlər. Yəni küçələri bürüyən reklamları görmək o qədərmi çətindir?
Bəzən sığorta reklamları gizlənir.
Sözügedən rayonların mərkəzi küçələrindəki sığorta reklamlarını müşahidə etmişdik. “Gündəm Xəbər”in ötən saylarında sığorta fırıldağı barəsində yazmışdıq. Müşahidə etdiyimiz reklamlara həmin küçələrdə rast gəlmədik. Elə bildik ki, görülmüş tədbirlərin nəticəsi olub. Siz deməyin sığortaçıların özləri kimi reklamları da gizlənmişlər. Ünvanı tez-tez dəyişməklə sığorta olunandan gizləndikləri üzə çıxdı. Bizim üçün bir maraqlı məqam da açıldı. Deyilənə görə, reklam haqqında gözəl qanunlarımız var. Guya şəhər ərazisində, küçələrdə reklam lövhələri yerləşdirmək üçün bələdiyyə qurumu ilə razılaşma gərəkdir. Adicə Akstafa və Qazax küçələrini “Atəşgah”, “MBASK”,”Sənaye”,”Xalq sığorta”,”Ata sığorta”, “Azsığorta” şirkətlərinin gecəqondu reklamları insanları aldatmağa xidmət edir. Fikir verin, reklamlarda göstərilir ki, sığorta haqqında 25-30 % endirim var. Bu endirim sığorta haqqında qanuna tam zidd olduğu məlumdur. Bir nəfər lisenziyalı sığortaçı agent qeyri-qanuni 5-10 nəfər agent işə qəbul edir. Qanunsuz fəaliyyət göstərən agent sığorta haqqını qəbul etsə də, sığorta şəhadətnaməsində lisenziyası olan sığortaçının yerinə imza atır. Belə qondarma əməliyyata hüquq-mühafizə orqanlarının nə ad verəcəklərini gözləmək zorundayıq.
Sığorta haqqında qanuna əsasən, sığortaçıya qəbul etdiyi icbari sığorta haqqının 15 %-nə qədəri zəhnət haqqı kimi verilir. Necə olur ki, 25-30 % endirim edirlər? Belə çıxmırmı ki, sığortaçının işi yalnız pul dəyişməkdən ibarətdir? O, zavallı sığorta olunanlar haradan bilsinlər ki, ciblərinə girirlər.
Təsəvvür edin, 1000 manatın 30 %-ni endirim edirlər. 500 manat ofisə kirayə haqqı ödəyirlər. 15 % agentə məvacib verirlər. Deməli sıfır bərabərdir sıfır olur. Sığorta fırıldaqçıları sığorta olunanlarla bərabər dövlətin də “cibinə” əl uzadırlar. Hələ əməyin istismar olunmasından, əmək qanunçuluğunun pozulmasından söhbət açmırıq. Bəli, özəl sığorta şirkətlərini qəbul edirik. Baş verəcək rəqabətdən yararlanmağımız naminə. Amma rəqabətdən əsər-əlamət yoxdur. Kim zəmanət verə bilər ki, sayı-hesabı bilinməyən milyonların bir hissəsi nurçulara, nə bilim haralara yönəlir? Axı rəqabətdən insanlar və dövlət xeyir görməli halda, ən çox ziyan çəkməli olur. Onsuz da orta dolananların könlündən nə təmtəraqlı “kreslo” keçir, nə də qruplaşma.
“Azsığorta”nın çox əməlləri bəllidir.
Hazırda həmin sığorta şirkətinin agentləri FHN-nin Qazax Yanğına Nəzarət Şöbəsində və Qırmızı Körpü Sərhəd Gömrük Keçid Məntəqəsində ofis qurmuşlar. Belə çıxır ki, dövlət müəssisəsindən təzyiq vasitəsi kimi istifadə olunur. Onun nəticəsidir ki, Qazax rayonunda qeyri yaşayış sahəsinin, obyektlərin icbari sığortasını “Azsığorta” həyata keçirir. Bir sözlə, yanğın nəzarət şöbəsi gücünü göstərə bilmişdir. Əbəs deyilməyib ki, “Allahın yanında da adamın olsa yaxşıdır”. Odur ki, deyilənlərin doğruluğunu bilmək üçün Dövlət Sığorta Kommersiya Şirkətinin Qazax filialına üz tutduq. Öyrənə bildik ki, qeyri yaşayış sahələrini, obyektlərini sığortalamaq üçün filiala üz tutmurlar. Niyəsini obyekt sahiblərindən soruşmağı məsləhət bildilər. Odur ki, “Azsığorta”nın agenti kimi təqdim edən şəxslə həmsöhbət ola bildik. Lisenziya məsələsini vacib saymadı. “Azsığorta”nın FHN-i Kəmaləddin Heydərova məxsus olduğunu dedi. Onsuz da bu deyimə inanmadıq. Millətinə, dövlətinə sadiq şəxs K.Heydərovun kölgəsində gizlənmək istəyənlər bilməlidirlər ki, sığorta şirkətinin arxasında mühüm vəzifə sahibləri durur.
Rəşad Məmmədov kimdir?
Bəli, “Azsığorta”nın fəal təmsilçisidir. Qırmızı Körpü Sərhəd Gömrük Keçid Məntəqəsində ofisi var. Nüqaviləsi olub-olmadığını öyrənə bilmədik. Nə qədər cəhd etsək də görüşümüz baş tutmadı. Bildirdilər ki, o, ofisinə hərdən bir gəlir. Ofisdə işçiləri oturur. Öyrənə bildik ki, ofisdə olan agentin lisenziyası beə yoxdur. Sığorta şəhadətnamələri Rəşad Məmmədov tərəfindən qalaq-qalaq imzalanıb lisenziyasız agentlərə verilmişdir. Ən maraqlısı odur ki, avtonəqliyyat sahiblərinin mülkü məsuliyyətin icbari sığortasını bir neçə ildir ancaq “Azsığorta” həyata keçirir. Mənbə bildirdi ki, hər gün 18-20 min manat icbari sığorta haqqı yığılır. Doğurdan belədirsə, “Azsığorta” şirkətinin hesabında küllü miqdarda vəsait var. Həmin vəsaitdən necə istifadə olunması öz insaflarına qalıb. Ən əsası odur ki, insanların seçim hüququ pozulur. Digər sığorta şirkətinə üz tutanlar gömrük keçid məntəqəsindən buraxılmamaqla hədələnirlər. Gürcüstan dövlətində yaşayan bir nəfər azərbaycanlı çox şeyləri açıb söylədi: “Qohum-əqrabam Bakı şəhərində yaşayır. İldə 10-15 dəfə Azərbaycana gəlməli oluram. İllik icbari sığorta üçün müraciət etsəm də etmirlər. Məcbur edirlər ki, 1 aylıq icbari sığorta ödəyim. Hesablayanda ildə 700-800 manat ödəməliyəm. Bir belə də icbari sığorta haqqımı olar? Öyrənmişəm ki, 1 illik 250 manatdır. Görün sığortaçı hansı gücə malikdir ki, etiraz edəndə gömrükçülərə tapşırır ki, onu buraxmayın. Həmin an Azərbaycanın qapısı üzümüzə bağlanır. Özü də bizlikdən ağızdolusu danışırıq”. Nə isə, keçid məntəqəsində dayanmış 12 nəfərlə həmsöhbət olub sığortadan söz saldım. Hər biri də 1 aylıq icbari sığorta olunduqlarını təsdiqlədilər. Özü də nə az, nə çox, 70-80 manat məbləğində. Doğurdan da, sığorta şəhadətnamələrində 1 aylıq müddət göstərilmişdi. Görünür, sığorta şirkətinə nəzarət edən qurumlar ya sığorta şəhadətnamələrinə baxmırlar, ya da baxıb ləzzət alırlar. Belə çıxır ki, məmləkətdə talayan talayanındır. Bu barədə ciddi düşünülməlidir.
Vəkil RÜSTƏM