Sol hipsterlər üçün müsbət emosiyalarla zəngin xəbər: Nyu-Hempşir ştatındakı praymerizdə antikapitalist Berni Sanders ən yaxın rəqibi Hillari Klinton üzərində böyük üstünlüklə qələbə qazandı.

Qeyri-hipsterlər və soyuq ağlını emosiyalarına güdaza getməyən Solçular üçün isə heç nə dəyşməyib. Onlar anlayırlar: 75 yaşlı Sanders nə Salvador Alyendedir, nə də Xose Muxika. Sandinist, yaxud fidelistə bənzərlikdən isə, ümumiyyətlə, söhbət getmir.

Və biz olsa-olsa növbəti dəfə köhnə həqiqətin təkrarının şahidiyik - xoş niyyəti məhv etməyin yollarından biri onu imitasiya etməkdir. Barak Obama irqi bərabərliyi imitasiya edirdi - halbuki, onun hakimiyyəti illərində irqi seqreqasiya 1960-80-ci illərdəki pikinə döndü. Sanders isə “sosial bərabərlik” üçün fasad olmalıdır. Ki, obıvatel yenidən məzmunla formanı, məğzlə vitrini səhv salıb sakitləşsin, hətta məzmunda peşman da olsun.



Bu tendensiyanı izləmək onun təkrar-təkrar tətbiqinə qarşı immunitet əldə etmək üçün arxi-faydalıdır.

***

Beləliklə, gözlənilməz fakt qeydə alındı: özünü sosialist adlandıran Berni Sanders Nyu-Hempşirdəki praymerizdə Demokratlar partiyasının favorit namizədi sayılan Klintonu düz 22 faiz üstələdi - müvafiq olaraq, 60 faiz və 38 faiz. Əlbəttə, irəlidə hələ çox ştatlar var, ancaq bu, Sandersin üstünlüyünün gözlənilməzliyinə qətiyyən kölgə salmır. Nədir, amerikalı seçicilər Sistemin “qəbirqazıyanı”namı səs vermək niyyətindədir? Bəlkə sabah-birigün ABŞ-da Uoll-Strit çökəcək, monopoliyalar hakimiyyəti siyasətçilərə təhvil verəcək, məktəblərdə isə Marksı (ya da heç olmasa Markuzeni) tədris edəcəklər? Əlbəttə, yox. Harada görünüb ki, kapital sistemi mövqelərini elə-belə, qan-qadasız təhvil versin? Xüsusilə də, söhbət kapitalizmin (və imperializmin) mərkəzi həlqəsindən gedirsə.

Sadəcə, ABŞ-da fərqindədirlər - Sol ideyalar və sosial ədalət ritorikası dəbi qayıdıb gəlir. Elə isə bunu niyə sonu əvvəldən bəlli olan oyuna, əyləncəyə çevirməsinlər ki?

Sandersin çıxış və proqramına nəzər yetirmək yetərlidir ki, anlayaq - hətta Demokratlar partiyası onun namizədliyi üzərində dayansa və hətta isteblişment məhz onu prezident etməyə qərar versə belə, ABŞ-ın siyasi və iqtisadi sistemində heç nə dəyişməyəcək.



O ritorika isə Vermont ştatından senator olan Berni Sandersin dilində Sistemə qarşı əsl dinamit kimi səslənir.

Nələr danışır Sanders? O, özünü “xalqın namizədi” adlandırır və seçki kampaniyası üçün vəsaitlər toplayarkən monopoliyaların yardımından imtina edir (bütün vəsait fərdi ianələrdən ibarətdir). O, özünə “demokratik sosialist” deyir və Skandinav modelini təbliğ edir. Üstəlik, Sandersin bioqrafiyası da təsdiqləyir ki, o, uzun illərin sınağından çıxmış sosialistdir. Yəni, əqidəsini onillərdir qoruyub saxlayıb.

Gəlin, bioqrafiyadan bəzi ştrixlərə baxaq. 1941-ci ildə Bruklində Polşadan qaçmış yəhudilərin ailəsində dünyaya gələn Sanders artıq “60-lar hərəkatı”nda fəallığı ilə seçilib. Gəncliyində ABŞ Sosialist partiyasına yaxın olub, qardaşı isə Yaşıllar partiyasının fəalıdır. Bir müddət İsraildə kibusda yaşayıb, ABŞ-a döndüyündə bir neçə sənət dəyişib - dülgər, rejissor, yazıçı kimi fəaliyyət göstərib. İndi özünü “fəhlə sinfinin müdafiəçisi” adlandıranda da o, qeyri-səmimilik etmir. Yəni, muzdlu işçinin problemləri ona doğmadır.

Məşhur “Vaşinqton marş”ında, habelə Vyetnam müharibəsi əleyhinə nümayişlərdə iştirak edib. Bruklin kollecində və Çikaqo universitetində psixologiyanı öyrənib. 40 yaşında Berlinqton şəhərinin meri seçilib. 1985-ci ildə - ABŞ-ın Nikaraquaya qarşı “Kontras” əməliyyatının qızğın çağında Manaquaya gedib və Daniel Orteqa ilə görüşüb - həmin vaxt o, sandinistlərlə görüşən ən yüksək mövqeli ABŞ siyasətçisi idi. Və daha bir maraqlı fakt: “Bal ayı”nı SSRİ-də, Yaroslavlda keçirib.

Əlbəttə, ABŞ kimi beyinlərin antikommunizm təbliğatı ilə onillərdir “yuyulduğu” bir ölkədə Sol əqidəni qoruyub saxlamaq, hətta prezidentlik mübarizəsinə uğurla qatılmaq qeyri-adi hadisədir. Ancaq bu fenomen uğurla bitərsə belə, çıxış və proqramındakı notları ilə Sistemin bazisinə qarşı çıxan Sandersin öz ölkəsində sosialist inqilabı edəcəyi ehtimalı sıfırdır. Sistem qalacaq, dəyişən isə Sanders və onun indiki ritorikası olacaq.



Onun hazırkı tələbləri isə Amerika üçün çox radikal səslənir. “Uoll-Striti işğal et!” hərəkatının da dəstəyini alan Sanders varlıların vergilərinin artırılmasını, təhsil haqlarının 2 dəfə azaldılmasını və bir sosialist kimi hamının təhsil hüququnun reallaşdırılmasını tələb edir. O, bank diktatına qarşıdır, iri bankları bölməyə, Federal Rezerv Sistemini isə xırda və orta biznesə dəstək verməyə çağırır. O, hamı üçün sosial ədalət, tibbi sığorta istəyir, xüsusi türmələrin ləğvinə çalışır. İrqi ayrı-seçkiliyə və polis zorakılığına qarşı illərdir mübarizə aparır.

Sanders dövlətin öz vətəndaşlarını total dinləməsinə qarşıdır. O, ABŞ-ın imperialist müharibələrini (İraq başda olmaqla) pisləyir, “İŞİD”ə qarşı mübarizədə ABŞ-ı səylərini Rusiya ilə birləşdirməyə çağırır. Hətta Krımı da Ukraynanın yox, Rusiyanın tərkib hissəsi sayır. Onun fikrincə, ABŞ hərbi büdcəsinin böyük hissəsini terrorla mübarizəyə yox, Rusiyaya qarşı “Soyuq müharibə”yə xərcləyir.

Maraqlıdır ki, ötən il o, prezidentliyə namizədliyini irəli sürəcəyini açıqlayanda ciddi fiqur kimi qəbul olunmurdu. Xüsusən də, onu Hillari Klintona rəqib saymaq ağlagəlməz görünürdü. Hazırda isə vəziyyət kökündən dəyişib.

Bir sözlə, ötən dəfə ABŞ-da oyun irq və dinindən asılı olmayaraq bərabər imkanlar illüziyası ilə aparılmışdısa, bu dəfəki oyun siyasi ideologiyalara formal bərabər imkanlar kartı ilə davam etdirilir.

İstənilən halda, Sol düşərgədəki eyforiya aldadıcı və efemerdir. Fasadlar sistemi olan neoliberalizmdə vitrinlərin çoxluğu və rəng müxtəlifliyi məzmun üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir...

Məmməd Süleymanov