Zərdüşt Əlizadə: “. Qərb və soyuqqanlılıqla Rusiyanın necə çökdüyünə tamaşa edir”

Rusiya prezidenti Vladimir Putin Rusiya ordu birləşmələrinin Suriyadan çıxarılmasına başlanması barədə göstəriş verib. Prezident Putin bu qərarı Suriyada qarşıya qoyulan vəzifələrin icra olunması ilə əlaqələndirib. Qeyd edək ki, ruslar son 160 gündə Suriyada Bəşər Əsədi hakimiyyətdə saxlamağa hesablanan əməliyyatlar həyata keçirib, milyonlarla vəsait xərcləyiblər. Politoloq Zərdüşt Əlizadə bu və digər maraqlı məsələlərlə bağlı suallara cavab verib.

- Rusiya prezidentinin ordu birləşmələrinin Suriyadan çıxarılması barədə müdafiə naziri Sergey Şoyquya göstəriş verməsini necə izah edərdiniz?

- Demək, qarşıya qoyulan məqsədlərinə çatıblar… Bəşər Əsəd rejimi möhkəmlənib, müxalifətin hərb sahəsində qalib gəlmək şansı azalıb və belə olan şəraitdə Vladimir Putin xoş niyyət nümayiş etdirmək üçün kosmik hava qüvvələrinin böyük bir hissəsinin Suriyadan çıxarılmasına dair göstəriş verib. Putin bununla dünyaya nümayiş etdirir ki, onun xoş niyyəti var və əməkdaşlığa hazırdır. Bundan sonra Cenevrədə danışıqlar aparılacaq. Necə deyərlər, görək, Allah kimə verəcək. Ya müxalifətə verər, ya da Bəşər Əsədə verər. Ya da ola bilsin ağılları oldu, danışdılar hansısa keçid hökuməti yaratdılar, seçki keçirdilər. Məlum məsələdir ki, belə olan şəraitdə seçki keçirməzlər. Çünki ölkədə vətəndaş müharibəsi gedir. Amma hamı seçkini fetişləşdirib, seçkini bir müqəddəs şey sayırlar. Hərçənd ki, belə deyil.

- Qarşıya qoyulan məqsəd nədən ibarət idi?

- Qarşıya qoyulan məqsəd Rusiyanın geosiyasi mövqeyini qorumaq idi. Bu mövqeyi qorumaq üçün də Rusiyaya yaxın olan Bəşər Əsədin hakimiyyətdə qalmasını təmin etmək lazım idi. Bu bombardımanlar nəticəsində Rusiya özünü ABŞ-a tərəf müqabili kimi sırıdı, İranla münasibətləri strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə çatdırdı. Təsadüfi deyil ki, bu əsnada İrana S-300 raketlərinin satılmasına dair danışıqlar son mərhələsinə qədəm qoydu. Eyni zamanda Rusiyanın Yaxın Şərqdəki mövqeyi kifayət qədər, əhəmiyyətli dərəcədə gücləndi. - Bəzən belə fikirlər səsləndirilirdi ki, Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri Suriyada bombardıman həyata keçirərkən hədəfləri düzgün nişan ala bilmir, o cümlədən Xəzər filotoliyasından atılan raketlər başqa-başqa yerlərə gedib düşür. Görünür, bunlar yanlış iddialar imiş. Siz səslənən fikirlərə deyil, Suriyadakı real hərbi vəziyyətə fikir verin. Əlbəttə, Bəşər Əsəd tam qələbə qazanmayıb. Amma ordu xeyli ərazini, şəhərləri, kəndləri azad etdi və Əsəd rejiminin devrilməsi ehtimalını azaltdı. Yəni Rusiya HHQ-nin bombardımanı səmərəli idi.

- Rusiya HHQ-nin Suriyada əməliyyatları dayandırması ABŞ-la, Avropa İttifaqı ilə münasibətlərdə dönüşə səbəb ola bilərmi?

- Rusiyanı G-8-dən çıxarmışdılar, G-20-də isə onunla əməkdaşlıq etmirdilər, qınaq hədəfinə çevrilmişdi. İndi isə hər halda tərəf müqabili kimi qəbul edir, əl uzadır, söhbət edirlər, telefonla danışırlar.

- Sizcə, Rusiyaya tətbiq olunan sanksiyalar rəsmi Moskvanın Suriyadan çıxmaq barədə qərar qəbul etməsində hər hansı rol oynayıbmı?

- Rusiya iqtisadiyyatı, hətta hərbi sənayesi sanksiyalar nəticəsində, həqiqətən də, xeyli zəifləyib. Rusiya yüksək elm tutumlu hərbi məhusl buraxa bilmir. Ümumiyyətlə, Rusiya sənayesinin böyük bir hissəsi, xüsusilə iri tutumlu yüksək texnoloji məhsullar Qərbdən alınan hissələr hesabına buraxıla bilir. Məsələn, Rusiya dəmiryolları üçün lokomotivlər buraxır. Həmin lokomotivlərin 70 faizi Qərbdən gələn hissələr hesabına qurulur. Raketlərində, radarlarında xeyli hissələr var ki, onları rus sənayesi istehsal edə bilmir, xaricdən alınır. İndi sanksiyalar nəticəsində hərbi təyinatlı məhsulları Rusiyaya satmırlar. Rusiya sənayesi ağır vəziyyətə düşür. Bundan əlavə Rusiya şirkətlərinə Qərb bankları kredit vermir. Rus banklarının verdikləri kreditlər isə yüksək faizlə verilir. Ona görə də rus şirkətləri rəqabətə davamlı deyillər. Rusiya regionları vaxtilə Qərbdən xeyli kredit alıb və hazırda həmin krediti qaytarmaq iqtidarında deyillər. Bu gün Rusiyada 19 milyon insan yoxsulluq həddindən aşağıda yaşayır. Əhalinin gəlirləri xeyli aşağı düşüb. Bütün bunlar hamısı həm də sanksiyaların təsirindəndir. Qərb bunu çox yaxşı bilir və soyuqqanlılıqla Rusiyanın necə çökdüyünə tamaşa edir. Putin də bunu görür. Yüksək reytinqinə baxmayaraq özünün, hakimiyyətinin laxladığını görür və müəyyən addımlarla geri çəkilməyə çalışır. Eyni zamanda çalışır ki, üzünün suyunu da saxlasın.

- Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin Suriyadan çıxarılmasına dair göstərişin verilməsini həmin addımlarda biri hesab etmək olarmı?

- Bəli, bu da həmin addımlardan biridir və Putin göstərir ki, guya o da sülhpərvərdir, xoş niyyəti var, münaqişənin eskalasiyasında maraqlı deyil. Bəzən belə fikirlər də səsləndirilirdi ki, SSRİ 1979-cu ildə Əfqanıstana müdaxilə edib 1989-cu ildə oranı məğlub şəkildə tərk etdiyi kimi Rusiya da Suriyadan eyni aqibətlə üzləşib çıxacaq… - Sovet ordusu Əfqanıstandan ona görə çıxmadı ki, o məğlub oldu. Xeyr. Sovet ordusu Əfqanıstanda yaxşı döyüşmüşdü, düzdür, böyük itkilər vermişdi, 13 minə yaxın insan həlak olmuşdu. Amma demək olar ki, sovet ordusu Əfqanıstanın böyük hissəsinə nəzarət edirdi və Kabildə kifayət qədər səmərəli Nəcibulla hökuməti fəaliyyət göstərirdi. Unutmayaq ki, Sovet ordusu Əfqanıstandan çıxdıqdan hələ iki il sonra da Nəcibulla hakimiyyətdə qala bildi. Sadəcə, Sovet İttifaqı, Qorbaçov bütün dəstəyi

kəsəndən sonra “Taliban” Nəcibullanı devirə bildi və öz sarayının qarşısında onu və qardaşını dar ağacından asdılar. Amma hakimiyyət var idi və onlar döyüşürdülər. Suriyada da Bəşər Əsəd rejimi göstərdi o, Rusiya işə qarışmamış döyüşə bilir. Bəşər Əsəd 4 ilə yaxın bütün ərəb rejimlərinə qarşı döyüşdü, Qərbin bütün təzyiqlərinə dözdü. Yəni Suriya rejimi kifayət qədər möhkəm olduğunu sübut etdi. İndi də Cenevrədə müxalifət yersiz yerə tələb edir ki, Bəşər Əsəd getməlidir. Amma bu tələbi yalnız qalib tərəf irəli sürə bilər. Müxalifət isə qalib tərəf deyil.

- İddia edilir ki, Bəşər Əsəd hazırda çox güclənib və ölkə ərazisinin artıq 80 faizinə qədərinə nəzarəti qaytara bilib. Bu, doğrudurmu?

- Kim diqqətlə prosesi izləyirsə bilir ki, vaxtilə Bəşər Əsədə qarşı ABŞ, Avropa, bəzi ərəb ölkələri, neft maqnatları birləşmişdi. Rusiyadan və müsəlman ölkələrindən çoxlu sayda insan Suriyaya toplaşmışdı və Əsədə qarşı döyüşürdülər. Belə muzdluların sayının 30 min civarında olduğu qeyd olunurdu. Ona görə də, bəyan edirdilər ki, artıq Bəşər Əsədin sonudur və s. Amerika da onlara silah verirdi. Səudiyyə və Qətər də bu prosesə dəstək göstərirdi. Belə bir şəraitdə bəllidir ki, Əsəd hökuməti zəifləyirdi, müqavimət azalırdı. Həmin dövrdə faktiki olaraq ölkə ərazisinin 75 faizinə qiyamçılar nəzarət edirdi. Bəşər Əsəd Dəməşq və bir neçə böyük şəhərə nəzarət edirdi. Amma sonra İran silahlıları, Hizbullah, Rusiya aviasiyası gəldi. Üstəlik Suriya kürdlərini silahlandırdılar. İran da bu prosesi dəstəklədi. Həmçinin Türkiyənin İŞİD-ə göstərdiyi yardımın qarşısı alındı. Bütün bunlardan sonra Suriya ordusu və könüllüləri özünə gəldi. İndi Suriyanın böyük bir hissəsini Əsəd öz nəzarətinə qaytara bilib. Bəşər Əsədin bu prosesin sonunda qalib olub-olmayacağı ayrı məsələdir və qiyamçılara dəstək verən dövlətlərin mövqeyindən asılıdır. Dünyada macəra axtaran, həyatından küsən insanlar çoxdur. Əgər pul verən ölkələr bu maliyyəni dayandırmasalar, Suriyada müharibə uzun çəkəcək. Pulu isə Qətər və Səudiyyə verir.

-Son günlər Rusiya rəsmlərinin Azərbaycana səfərlərində artım müşahidəı edilirdi. Bir diplomatın səfəri bitməmiş digəri Bakıda olurdu. Sizcə, buna səbəb nə ola bilər?

-Rusiya rəsmilərinin Azərbaycana səfəri bir neçə amillər bağlıdır. Birinci amil Kremlin 200 milyon dollarlıq borcu qarşılığında Ermənistanın ondan silah-sursat alması, ikinci amil isə iqtisadi amildir. Ermənistan 200 milyon dollar borcu Rusiyaya geri qaytarmayacaq. Rusiya ilk növbədə ona görə bu borcu verib ki, Ermənistan cəmiyyətinin rəğbətini qazansın. Digər tərəfdən Rusiya istəyir ki, Azərbaycan onun silahlarını alsın. Rusiya baş nazirinin birinci müavini Dmitri Roqozin gəlmişdi, görünür razılıq əldə olunmayıb. İndi də xarici işlər nazirinin müavini gəlir. Hesab edirəm ki, Rusiyanın silahı bizə lazım deyil. Çünki müharibə olmayacaq. Müharibəyə başlasaq Rusiya müdaxilə edəcək. Ona görə də biz başqa üsullardan istifadə etməliyik. Təəssüf ki, başqa üsullardan istifadə olunmur. Fikrinmcə, Rusiya rəsmilərinin Azərbaycan səfərində

iqtisadi məsələlər də müzakirə olunur. Bir müddət öncə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev İrana səfər etmişdi. 11 sahə üzrə saziş imzalandı. Onlardan biri də Astara-Astara dəmiryolu xəttinin çəkilişi idi. Bu, dəmiryolu vasitəsilə İran yükləri Azərbaycan vasitəsilə Rusiyaya, oradan isə Avropaya daşınacaq. Bundan başqa İran qazının Azərbaycandan keçməklə Gürcüstan üzərindən Avropaya daşınması məsələsi də var. Bu kimi məsələlər müzakirə oluna bilər.

Hüseyn ABBASOĞLU

gundemxeber.az