İqtidar öz xarici siyasətinin ağır nəticələrilə üz-üzədir

Mövcud hakimiyyət hər zaman öz səltənətlərinin dayağını xalqda deyil, xarici faktorlarda axtarıb. Bu, xüsusilə oğul Əliyev dövrünün ən başlıca xüsusiyyətlərindən olub. Maraqlıdır ki, indi məhz həmin siyasətin gətirdiyi ağır nəticələrlə üz-üzə qalan hakimiyyət qorxudan öz müvazinətini itirmək həddinə gəlib. Bunu xüsusilə də hakimiyyətin yeni yaranmaqda olan RATİ-yə münasibətində hiss edə bilərik.
Yaradıcıları milyarderlərdən ibarət olan diaspora təşkilatının ortaya çıxması bəlkə digər dövlətləri xeyli sevindirərdi. Bizimkiləri isə xofa salır. Bu qeyri-adi instiktin təbii ki, əsasları var. Əsas səbəb mövcud hakimiyyətin legitimliyi öz ölkəmizdə yaşayan vətəndaşlarımızda deyil, xaricdə axtarılmasından irəli gəlir və son vaxtlar öz ətrafındakı çəmbərin getdikcə daraldığını hiss edən iqtidar sahiblərinin RATİ-yə vermiş olduqları reaksiyası əslində başadüşüləndir.
Məsələ bundadır ki, az qala bütün dünya dövlətlərilə münasibətləri korlanan hakimiyyəti ən çox qorxudan Rusiyanın ölkəmizdəki təsir riçaqlarının daha konkret və güclü olmasıdır. Xüsusilə Gürcüstanda keçirilən seçkilərdən sonra Azərbaycanın hakim sülaləsi indiyə qədər fəxrlə qeyd etdiyi bölgənin yalançı liderliyini belə Rusiyanın kiçik bir həmləsilə əldən verdi.
Bu vaxta qədər avropapərəstliyi ilə Rusiyanın təzyiqlərinə məruz qalan Saakaşvili hakimiyyəti öz ölkəsinin rifahı naminə Azərbaycan və Türkiyədən həqiqətən də asılı vəziyyətdə idi. Gürcüstanın yeganə ümid yeri Bakı-Ceyhan neft kəməri və Qaradəniz vasitəsilə Cənubi Qafqaz ölkələrinə idxal olunan mallardan aldığı gömrük haqqı idi. rəsmi Bakının kaprizləri Saakaşvili hakimiyyətinə bu imkandan düz-əməlli faydalanmaq imkanı da vermirdi. Ermənistanla hər hansı əlaqə dərhal etirazla qarşılanır və açıq şəkildə etiraf olunmasa da iqtisadi sanksiyalara məruz qalırdı. Üstəlik, Gürcüstanın əməkdaşlıq etdiyi digər ölkənin Türkiyə olması və Azərbaycan hakimiyyətinin rəsmi Ankaraya təsir imkanları Saakaşvili iqtidarını məcburən Əliyev rejiminin ən sadiq dostuna çevirmişdi.
Rusiyanın yardımıyla hakimiyyətə gələn yeni iqtidar isə indiyə qədər var olan bütün balansları alt-üst etdi. Gürcüstanın həm öz istehsal etdiyi malları üçün daha böyük bazara qapıları açıldı, həm də tranzit ölkə kimi potensialı artdı. Əvvəl Gürcüstan yalnız Azərbaycanın getdikcə azalmağa doğru gedən neftini dünya bazarına daşıyan və Əliyevlər sülaləsinin nazıyla oynamağa məhkum olan başı bəlalı ölkə idisə, Moskvayla münasibətlərinin yaxınlaşması nəticəsində indi həm də Türkiyə-Rusiya arasında keçid məntəqəsidir. Bu isə müqayisə olunmayacaq dərəcədə böyük imkanlar deməkdir.
Sadəcə bir faktı qeyd etmək kifayətdir ki, 2009-cu ildə Türkiyədə səfərdə olan Putinlə Ərdoğan arasında əldə olunan razılığa görə son beş il ərzində iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin 100 milyard dollara çıxarılması proqnozlaşdırılmışdı. Təbii ki, bu mal dövriyyəsinin böyük qisminin Gürcüstan üzərindən keçəcəyini ehtimal etmək olar və fikrimcə, yeni gürcü iqtidarının Ermənistanın blokadasına da son verəcək dəmiryollarını bərpa etməyə çalışmasının əsas məqsədlərindən biri də budur.
Azərbaycan neftindən və qazından Gürtcüstanın ildə nə qədər qazandığını bilməsək də hər halda ölkə başçısı İlham Əliyevin verdiyi məlumata görə, indiyə qədər bp-nin neft hasilatından əldə etdiyi qazanc 75 milyard cıvarında olub. Bu rəqəm təbii ki, 5 ildən sonra yalnız Rusiya və Türkiyə arasında proqnozlaşdırılan ticari əlaqələrlə müqayisədə olduqca kiçik görünür. Üstəlik, Gürcüstanın bir tranzit ölkə kimi Rusiya-Ermənistan arasında yaranacaq ticari əlaqələrdən də əldə edə biləcəyi nəsə olacaq.
Getdikcə təbii sərvətlərimizin hasilatının azalmasını etiraf edən rəsmi Bakı önündə bu qədər yeni imkanlar açılan Gürcüstan üçün tamamilə anlamsız bir partnyora çevrilir. Əhalisi bir kiçik şəhərin sakinləri qədər olan bu ölkəni özümüzə bağlaya biləcəyimiz yalnız bir amil vardı o da artıq əhəmiyyətini itirir. Söhbət 4 milyon yarımlıq əhalinin qaz və neft məhsullarıyla təchizatında yarada biləcəyimiz kəsinti kimi strateji üstünlüyümüzdən gedir. Gürcüstan Rusiya ilə əlaqələrini bərpa edib dünyanın ən böyük qaz və neft hasilatçılarından olan ölkənin himayəsinə girərək bu problemi öz xeyrinə həll etdi. İndi bu ölkəylə tranzit olunan təbii sərvətlərimizin nəqlində yaranan kəsinti yalnız onun strateji üstünlüyünə çevrilə, Rusiya və Gürcüstan qarşısında özünü sınmayan qoz kimi aparmağa çalışan Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı strateji silah kimi istifadə oluna bilər. Daha başqa təbirlə desək, Azərbaycan hakimiyyətinin qeyri- neft sektorlarının inkişafına maneə olan neft strategiyası ölkəmizi Gürcüstanın vassallığına sürükləyir. (Bu neft strategiyasının mahiyyəti geniş bir mövzu olduğundan onun barəsində ayrıca bir yazıyla çıxış etməyi planlaşdırıram.)
Rəsmi Bakının bu vaxta qədər himayəsinə bel bağladığı dünya gücləri də öz ənənəvi siyasətlərinin faydalı olmadığını və daha çox Rusiya kimi dövlətlərin işinə yaradığını hiss etdiyindən ona bəzi korrektələr etməyə başlayıblar. Bilindiyi kimi, son zamanlar yəhudi lobbisinin dəstəyini qazanmaq üçün İsraillə yaxınlaşan Azərbaycan iqtidarı hətta ona İrana qarşı sanksiyalar tədbiq etməsinə şərait yaratmışdı. Hər halda dünyanın nüfuzlu mətbu orqanları belə deyir. Azərbaycan hakimiyyəti ciddi cəhdlə bu məlumatları təkzib etməyə çalışsa da rəsmi Tehran məlumatları ciddi qəbul etmiş, hətta bu səbəbdən iki dövlət arasında münasibətlər xeyli gərginləşmişdi.
Əgər bu məlumatlar doğrudursa, belə çıxır ki, Azərbaycan iqtidarı beynəlxalq güclərin İrana qarşı müharibəyə başlayacağından əmin olaraq və məlum düşmənçilikdən yararlanmaq istəyərək bu addımı atıb. Ölkəmizdəki bir sıra dini liderlərin inandırıcılığı az olan maddələrlə həbsə atılması nə qədər təkzib etsə də iqtidarın belə bir niyyətdə olmasından xəbər verir və onun bu yolla dünyaya Azərbaycanda islam fundamentalistlərinin təhlükəsi barədə mesaj vermək və beynəlxalq islamofobyanı istismar etmək istədiyini ortaya qoyur.
Lakin İrana qarşı hər hansı müharibənin olacağı indi qətiyyən real görsənmir. Xüsusilə, ABŞ-da keçirilən son prezident seçkilərində Barak Obamanın qələbə çalması və özünün qələbə çıxışında «artıq iqtisadiyyatımız düzəlir və 10 ildən artıq davam edən müharibələr dövrü sona çatır» deməsi ən azı son 5 ildə super gücün siyasi prioritetlərini ifadə edən başlıca məqamdır. ABŞ böyük ehtimalla bundan sonrakı siyasətində iqtisadi inkişafa əhəmiyyət verəcək və geopolitik mübarizəsini də məhz bu istiqamətə yönəldəcək.
Mümkündür ki, Vaşinqton son vaxtlar əlinə-ayağına dolaşan Çinə və Rusiyaya qarşı mübarizənin Sovet İttifaqını çökdürmək planında olduğu kimi iqtisadi müstəvidə davam etdirməyin daha effektli olduğu qənaətinə gəlsin və ya bu dövlətlərlə dünyanın yenidən bölüşdürülməsi məsələsində dil tapsın. Bəlkə də artıq dil tapılıb. Gürcüstanda Saakaşvili hakimiyyətinin qurban verilməsi bunun ən bariz örnəyidir.
İsrailin ən yaxın strateji müttəfiqi olan ABŞ-ın müharibəyə isti baxmaması təbii ki, İrana qarşı yürüdülməsi ehtimal olunan savaş ehtimalını da aradan qaldırır. Hətta belə demək mümkünsə, İran artıq ABŞ üçün «şeytan üçbucağı»nda yer alan dövlət olmaqdan çıxıb, Suriya məsələsində mövqeyi nəzərə alınan, fikri öyrənilən tərəfdaşa çevrilib. Türkiyə mətbuatının öz xarici işlər nazirliyinə söykənərək verdiyi məlumata görə, bu yaxınlarda Nyu-Yorkda keçirilən Suriya zirvəsində Türkiyə, İran və Misirin yer aldığı üç dövlət iştirak edib. Təsəvvür edirsinizmi, bizimkilər başına bombalar yağdırılacağına ümid etdiyi İranın fəlakəti üzərindən siyasi divident qazanmağa çalışdığı halda, İransa dünyanın nəbzinin atdığı Nyu-Yorkda Suriyanın başına yağan bombalardan özünə siaysi divident çıxarmağa çalışır.
İranın indiki təsir gücünə gəlməsində Rusiyanın az rol oynamadığını nəzərə alsaq, bütün bölgə dövlətlərində Azərbaycan hakimiyyətinə zidd mövqelərin formalşdığını görə bilərik. Əslində Rusiyanın mövcud hakimiyyətə qarşı münasibətinin formalaşmasında da bizimkilərin İsraillə hərbi əməkdaşlığa girməsinin mühüm rolu var. Hətta Qəbələ radiolokasiya stansiyasının bu məqsədlə Rusiyanın ixtiyarına verilmədiyi barədə ehtimallar səsləndirilir. Qısacası, iqtidar üz-üzə qaldığı bu vəziyyəti hakimiyyətinin legitimiliyini xalqın siyasi iradəsində deyil, xarici güc mərkəzlərinin himayəsində axtarmaqla özü yaradıb. Ölkəmizi bütün bölgə dövlətləriylə düşmən vəziyyətinə gətirib.
Bu mənada öz səltənətləri uğrunda mübarizədə ayaqda dayana bilmək üçün çarəni öz coğrafiyasında deyil, ya okeanın o tayında, ya da Aralıq dəniziylə Qırmızı dənizin qovuşduğu ərazidə axtaranların RATİ-nin yaranmasına niyə qısqanclıqla yanaşdıqlarını anlaya bilərik. Görünür, hakimiyyət öz səbatsız siyasətilə dalana dirəndiyinin, bölgə dövlətlərinin hər birindən iqtidarlarının sonunu gətirə biləcək hücumlara məruz qalacağının fərqindədir. Amma unudur ki, hətta rATİ olmazsa belə, hakimiyyətin yalnış siyasətinin məntiqi nəticəsi ölkəmizi ağır məğlubiyyətlərə aparır. Bu məğlubiyyətlər baş verəcəyi təqdirdə ölkə müxalifəti və ya xaricdə yaşayanların yaratdığı təşkilatlar sadəcə simvolik xarakter daşıyır. Unudulmamalıdır ki, indiki dövrdə bəzi siyasi dəyişikliklər təşkilatlar olmadan həyata keçirilir. Necə ki, nə Misirdə, nə Liviyada, nə də Tunisdə müxalifət var idi.