Siqaretin 10 qəpik bahalaşması il ərzində
50 milyon manat “təmiz gəlir” gətirir; bu bahalaşmanın arxasında Milli Məclisin üzvü, biznesmen Cavanşir Feyziyevin durması barədə iddialar var
Dekabrın 1-də pərakəndə satış obyektlərində siqaretlərin qiyməti 10 qəpik bahalaşıb. Artım həm idxal, həm də yerli istehsal mallarını əhatə edir. Ən çox istifadə olunan “West”, “Davidoff”, “Kent 8", ”Kent 4" markalı siqaretlərin, eləcə də yerli siqaretlərin qiymətinin bahalaşmasını alıcılar narazılıqla qarşılasa da, ticarətçilər artımın topdansatış mərkəzlərində baş verdiyini izah etməklə bu işdə günahkar olmadıqlarını bildirirlər.

Siqaretlər bütün ölkə üzrə eyni gündə və eyni həcmdə bahalaşıbsa, demək burada məsuliyyət bazarın monopolistlərinin üzərinə düşür. Artımlar sırf obyektiv səbəbdən baş versəydi, onda bahalaşma bir günə yox, bir neçə aya bazarı tam əhatə etməliydi. Ancaq dekabrın 1-dən monopolistlərdən gələn göstərişə əsasən bir anın içində bahalaşma bütün bazarı bürüyüb.

Özü də maraqlıdır ki, belə süni artımlar ildə bir dəfə təkrarlanır. 2011 və 2012-ci ilin yanvarında da 10 qəpik qiymət artımları qeydə alınmışdı. Bu dəfə monopolistlər yanvar ayını gözləməyə səbirlərin çatmayıb. Özü də maraqlıdır ki, monopolistlər hər dəfə siqareti məhz 10 qəpik qaldırırlar. Bu statistika da göstərir ki, bahalaşmada obyektiv amillər olmayıb. Axı ola bilməz ki, müxtəlif şirkətlərin istehsal etdiyi siqaretlərin maya dəyəri eyni anda 10 qəpik bahalaşsın.

Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycan vətəndaşlarının siqaretə olan illik tələbatı 10 milyard ədəd və yaxud 500 milyon qutudur (1 qutuda 20 ədəd olur). Bütün növ siqaretlər heç bir əsas olmadan 10 qəpik bahalaşırsa, bu, 50 milyon “qazanc” deməkdir - monopolistlər heç bir əziyyət çəkmədən 1 ilə 50 milyon manat gəlir əldə edəcəklər. Deməli, son 3 ildə monopolistlər süni qiymət artımından 150 milyon manat “təmiz gəlir” götürüblər.
Böyük ehtimalla bahalaşmaya idxal monopolistləri qərar veriblər. Çünki yerli istehsalın bazarda çəkisi çox deyil. Azərbaycanda tütün istehsalı 2,6 min tondur ki, bu da ölkənin illik tələbatının təxminən 30 faizini ödəyir. Ölkədə tütün məhsullarının əsas istehsalçısı “Europian-Tobacco” ASC-dir. Siqaret satışı bazarı idxaldan asılı vəziyyətdədir.

Rəsmi qurumlar siqaretin bahalaşmasının səbəblərini hələlik şərh etməyib. Son günlər ölkədə tütün məmulatlarının cəlb edildiyi aksiz vergilərinin dərəcəsində siqaretin bahalaşmasına səbəb olacaq dəyişiklik baş verməyib. Siqaret idxalının hansı məmurun monopoliyasında olması ilə bağlı kiçik bir araşdırma apardıq. Məlumatlı mənbələrdən “Yeni Müsavat”a verilən məlumatlara görə, siqaret idxalı Milli Məclisin deputatı Cavanşir Feyziyevin himayəsindədir, bahalaşma qərarını da o verib: “İdxala nəzarət edən məmurlar malların qiymətini şəxsən özləri müəyyən edir. Burada hər hansı özfəaliyyətdən söhbət gedə bilməz. Bir anın içində bütün növ siqaretlərin 10 qəpik bahalaşması yalnız idxala nəzarət edən monopolistin göstərişi ilə baş verə bilərdi”.

Mənbə iş adamı olan deputat haqda da ətraflı məlumat verib. C.Feyziyev 1998-2002-ci illərdə “Planet Co. Ltd” şirkətinin təsisçisi və direktoru olub. 2002-ci ilin oktyabr ayından hal-hazıradək “Avromed” şirkətinin baş direktorudur. Eyni zamanda Şəkidə fəaliyyət göstərən “Tour-İnvest” şirkətinin təsisçisidir. Süd məhsullarının satışı ilə məşğul “Atropatena” şirkəti də onun nəzarətindədir. Dərman və siqaret idxalı deputatın nəzarətindədir. C.Feyziyevin Paşayevlərin çətiri altında olduğu iddia edilir. Təbii ki, arxasında qüdrətli əl dayanmadan hansısa deputat-biznesmenin belə işə girişə bilməsi mümkün deyil.

Mənbənin qənaətinə görə, C.Feyziyevin bahalaşma qərarına ölkədə siyasi gərginliyin getdikcə artması səbəb olub: “Monopolistlər adətən siyasi gərginliyin artdığı çağlarda qiymət artımları ilə bağlı qərarlar qəbul edirlər. Çünki bu halda siyasi rəhbərliyin diqqəti proseslərə yönəlir və monopolistlər tam nəzarətsiz qalırlar. Ona görə də siyasi gərginlik dövrü monopolistlər üçün ”qızıl dövr" sayılır. Bu baxımdan qlobal siyasi oyunların gücləndiyi və Bakıya təzyiqlərin artdığı bir məqamda belə bir qərarın qəbul edilməsi gözlənilən idi. İndi siyasi rəhbərliyin diqqəti Vilnüs sammitinə və Ukrayna hadisələrinin izlənməsinə yönəldiyindən daxili nəzarət bir qədər zəifləyib. Monopolistlər də bundan maksimum dərəcədə faydalanmaq istəyir".

Mənbənin iddiasına görə, siyasi gərginlik davam edərsə, monopoliyada olan başqa məhsulların da qiymətlərinin artırılması gözləniləndir: “Onsuz da hakimiyyətdə mərkəzdənqaçma meylləri güclüdür. Siyasi gərginliyin davam etməsi bu meylləri gücləndirməklə yanaşı, həm də monopolistlərin aktivləşməsinə stimul yaradır. Ona görə də qiymət artımlarına hər an hazır olmaq lazımdır”.