ABŞ-da keçmiş prezidentlərin ünvanına göndərilən “bomba-paket”lər Azərbaycanda da post göndərişləri ilə bağlı təhlükəsizlik məsələsini gündəmə gətirib

ABŞ-nın sabiq vitse-prezidenti Co Baydenin evinə şübhəli iki bağlama göndərilib. Yerli polis əməkdaşları Co Baydenin evinə göndərilən bağlamalarından birinin Vilminqton, digərinin isə Nyu Kasteldəki poçtalarda aşkar edildiyini bildirib. Bunların keçmiş ABŞ prezidentləri Barak Obama və Bill Klintonun evləri ilə CNN-ın Nyu-Yorkdakı ofisi də daxil olmaqla bir çox ünvana göndərilən və içərisində partlayıcı maddə olan paketlərlə əlaqəsinin olub-olmadığı araşdırılır.

Prezidenti Donald Tramp səxsi ‘’Twitter’’ səhifəsindən verdiyi açıqlamada bildirib: "Bu gün ictimaiyyətdə olan qəzəbin səbəbi bəzi media orqanlarının yaydığı qərəzli və xətalı xəbərlərindən mənbələnir’’.

Qeyd edək ki, bu həftə macarıstanlı biznesmen Corc Sorosun Nyu-Yorkdakı evinin poçt qutusunda da partlayıcı maddə tapılmışdı. Həmçinin məşhur aktyor Robert De Nironun restoranına şübhəli bağlama göndərilmişdi.

ABŞ Federal Təhlükəsizlik Bürosunun (FTB) məsləhətçisi Endrü Vayssman bildirib ki, internet messencer və poçtdan istifadə edən cinayətkarları effektiv izləmək üçün hüquq-mühafizə orqanlarının əlində hüquqi baza yoxdur. ABŞ xüsusi xidmət orqanları məhkəmənin qərarına əsasən, istifadəçinin fəaliyyətini internet provayder səviyyəsində izləyə bilər. Lakin iri internet xidmətlərin əksəriyyəti internet operatorların kanalları üzrə ötürülən məlumatları şifrələyirlər, nəticədə informasiyanın bir hissəsi FTB üçün əlçatmaz olur.

Vayssman xüsusi xidmət orqanlarına əlçatmaz xidmətlər qismində Gmail poçt müştərisi, Google Voice və Skype səsli çatları və Dropbox fayl anbarını nümunə kimi göstərib.

Bəs Azərbaycanda vəziyyət necədir? Poçt qutularına nəzarət, göndərişlərin yoxlanılması necə baş verir?

Poçt göndərişlərinin müasir göndərilmə texnologiyası qəbul zamanı qeydiyyatlı göndərişlərə (sifarişli və qiyməti bəyan olunmuş məktublara və bütün kateqoriyalı bağlamalara) unikal poçt identifikatorunun (ştrix-kodun) aid edilməsi prinsipinə əsaslanır. Hər bir keçid mərhələsində poçt identifikatorunun məlumatı vahid uçot və nəzarət sisteminə daxil edilməklə internet vasitəsilə daxili və beynəlxalq poçt göndərişlərinin keçidinin izlənilməsi mümkün olur. 13 simvoldan (dörd hərf, 9 rəqəmdən) ibarət poçt identifikatoru poçt göndərişlərinin qəbulu zamanı verilən qəbzdə onun nömrəsi olaraq göstərilir.

Beynəlxalq sifarişli poçt göndərişlərinin (sifarişli məktub, sifarişli banderol və kiçik paket) izlənməsi hələlik adları aşağıda göstərilən ölkələrlə mümkündür: Almaniya, Belarusiya, Böyük Britaniya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Cənubi Afrika Respublikası, Çin, Danimarka, Estoniya, Finlandiya, Fransa, Hindistan, Honq-Konq, Xorvatiya, Koreya, İordaniya, İran, İspaniya, İsveçrə, İsveç, Qazaxıstan, Latviya, Litva, Macarıstan, Malta, Malayziya, Moldova, Misir, Hollandiya, Pakistan, Rusiya, Sinqapur, Slovakiya, Türkiyə, Yaponiya, Yunanıstan.

Markasız və ya az marka ilə poçt qutusuna atılan məktub, səbəbi göstərilərək geri qaytarılır. Göndərən şəxsin ünvanı olmadığı zaman paylanmamış poçt göndərişləri sırasına daxil edilir.

Şirkət daxilində beynəlxalq tələblərə uyğun olaraq, aşağı, orta və yüksək riskli müştəri kateqoriyası var və bu kateqoriyaya uyğun olaraq, hər bir müştəri qiymətləndirilir. Poçt göndərişinin poçt şöbəsində maksimum saxlanma müddəti 1 aydır. İstisna hallarda müştərinin yazılı ərizəsinə əsasən saxlanma müddəti 2 aya qədər uzadıla bilər. Poçt şöbəsinə daxil olan çəkisi 500 qramdan artıq poçt göndərişi bildiriş yazıldığı gündən sonrakı 5 gün müddətində alıcı tərəfindən tələb olunmadıqda, “Azərpoçt” MMC-nin qüvvədə olan tariflərinə əsasən 5 gündən artıq saxlanılmış hər günə görə 1 ədəd kiçik paket üçün 0,20 manat, 1 ədəd bağlama üçün isə 0,30 manat olmaqla saxlanma haqqı alınır.

Bu müddət ərzində həmin göndərişlərin, bağlamaların da təhlükəsizlik normalarına nə dərəcədə riayət edib-etməməsi də araşdırılır.

Kiçik paket və bağlamanın fərqinə gəlincə, hər iki göndəriş növü əşya və malların göndərilməsi üçün nəzərdə tutulub. Kiçik paket məktub poçtuna aid olduğu üçün onun maksimum çəkisi 2 kq, bağlamanın maksimum çəkisi isə 30 kq müəyyən edilib. Xaricdən daxil olan mal tərkibli poçt göndərişinin kiçik paket və ya bağlama olduğunu onun üzərindəki 13 simvollu izləmə kodunun 1-ci simvolu əsasında müəyyən etmək olar. Belə ki, kiçik paketin izləmə nömrəsinin 1-ci simvolu “R” (sifarişli olduqda) və ya “S” (sadə olduqda), bağlamanın izləmə nömrəsinin 1-ci simvolu isə “C” hərfi olur.

Poçt qutularından məktubların nə vaxt çıxarılması da bu məqamda diqqət çəkir. Yəni təhlükə varsa, bunu nə qədər müddət sonra bilmək mümkündür? Bakı və respublika tabeli şəhərlərdə 6 gün ( gün ərzində, qrafik üzrə 2 dəfə), rayon mərkəzləri və qəsəbələrdə 6 gün (gün ərzində 1 dəfə), poçt şöbəsi olan kəndlərdə 5 gün (gün ərzində 1 dəfə), poçt şöbəsi olmayan kəndlərdə 3 gün (gün ərzində 1 dəfə) ərzində bağlama və məktublar çıxarılır.