Uzun müddətdir ki, Azərbaycan telekanallarında nümayiş olunan xarici filmlərin dublyajının keyfiyyətsizliyi ilə bağlı iradlar səngimir. Baxmayaraq ki, yerli telekanalların əksəriyyətində dublyaj redaksiyaları var və xarici filmlərin Azərbaycan dilində səsləndirilməsi üçün bütöv bir heyət çalışır. Lakin dublyaj redaksiyalarının fəaliyyəti yenə də haqlı tənqidlərə əsas verir. Tamaşaçıları narazı salan əsas məqamlardan biri xarici filmlərin bərbad tərcüməsi, qeyri-peşəkar səsləndirmə və emosiyaların düzgün çatdırılmamasıdır. Bu iradlar zaman-zaman müzakirə mömzusu olsa da, müsbətə doğru hər hansı dəişiklik müşahidə edilmir.

Mətbuat Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı Əflatun Amaşov da problemin kifayət qədər aktual olduğunu diqqətə çatdırıb. Millət vəkili bu sahədə ciddi nöqsanlar olduğunu vurğulayıb: “Şəxsən mən Azərbaycan dilinə dublyaj edilən filmlərə baxa bilmirəm, burada nöqsanlar kifayət qədərdir”.
Bəs biz nə zaman dünya ölkələri ilə ayaqlaşıb, keyfiyyətli dublyaja nail olacağıq?
Yenicag.az problemi araşdırıb.
Xalq artisti, tanınmış rejissor Əbdül Mahmudbəyli televiziyalarda dublyajın səviyyəsinin aşağı olmasının səbəbini texniki heyətin olmaması ilə əlaqələndirib:
“Televiziyalarda peşəkar dublyajla məşğul olan texniki heyət yoxdur. Orada yalnız sinxron tərcümə ilə məşğul olurlar. Aktyorları da qınamalı deyil. Onlar film nümayiş oluna-oluna mətni oxuyurlar. İmkanları çatan qədər obrazın əhval-ruhiyyəsini ifadə etməyə çalışırlar. Çox vaxt bir aktyor bir neçə obrazı səsləndirir. O da bacardığı səviyyədə. Dublyaj xüsusi sənət növüdür. Sinxron, yaradıcılıq, rejissura – bunlar hamısı bir-biri ilə vəhdət təşkil etməlidir. Eyni zamanda, bahalı sənət növüdür. Necə deyərlər, ucuz ətin şorbası olmaz. Əvvəllər Cəfər Cabbarlı adına Kinostudiyada peşəkar dublyaj redaksiyası olub. Orada peşəkar texniki heyət çalışırdı. Bir filmin dublyajı üçün kadrlar hissə-hissə kəsilirdi. Mətnlər oxunurdu, sonda ortaya keyfiyyətli iş çıxırdı. İndi belə deyil”.
Rejissor çıxış yolunu da göstərib:
“Özəl televiziyalara heç kim qadağa qoya bilməz. Onlar xarici filmləri istədikləri kimi tərcümə edib, efirdə nümayiş etdirirlər. Əgər telekanallar peşəkar dublyaja nail olmaq istəyirlərsə, Kinostudiya ilə müqavilə bağlayıb, pul ödəyib filmləri dublyaj etdirə bilərlər. Bu da məcburi deyil, onların öz seçiminə bağlıdır. Əks halda, keyfiyyətli dublyajdan söhbət gedə bilməz”.
Peşəkar Rejissorlar Gildiyasının sədri, tanınmış kinorejissor Hüseyn Mehdiyev problemin kökünü pirat məhsulların Azərbaycan efirinə ayaq açmasında görüb:
“Azərbaycanda əcnəbi filmlərin 90 faizi oğurluq, pirat məhsullardır. Diskdən köçürülür, tələm-tələsik səsləndirilir və efirdə nümayiş olunur. Mən hələ o filmlərin məzmun baxımından nə dərəcədə düzgün tərcümə olunmasına da şübhə edirəm. Bilərəkdən yox, qeyri-peşəkarlıq üzündən həmin filmlərin tərcümə ilə ilə nə dərəcədə üst-üstə düşməsi sual altındadır. Azərbaycanda dublyaj yoxdur, kadrarxası səsləndirmə var. Kadrarxası mətn necə gəldi oxunur, burada hansı keyfiyyətdən söhbət gedə bilər? Filmdə olan hər obraza uyğun səs tonu, danışıq manerası, intonasiya seçilməlidir. Dublyaj sistemli bir prosesdir. Buna görə dublyaj rejissoru olmalıdır və həmin rejissor məsuliyyət daşımalıdır. Varmı bizə o peşəkar dublyaj rejissoru. Yoxdur. Bizdə kinonun yiyəsi yoxdur, olsaydı, belə faciələr də baş verməzdi”.
Qurum rəhbəri çıxış yolunu da göstərib: “İlk növbədə, pirat deyil, qanuni filmlər alınmalıdır. Bunun üçün müəyyən məbləğ ayrılmalı, peşəkar heyət toplanmalıdır”.
Xalq artisti, tanınmış aktrisa Səidə Quliyeva keyfiyyətli dublyaj üçün peşəkarlıq və maddiyyatın vacib olduğunu deyib:
“Sovet vaxtı Kinostudiyada böyük bir dublyaj redaksiyası vardı. Orada filmlər yüksək səviyyədə peşəkarlar tərəfindən dublyaj olunurdu. Özü də bir günə, bir həftəyə deyil. Bu proses aylarla çəkirdi. İndi dublyajlara bir-iki saat, uzaqbaşı bir gün vaxt sərf olunur. Belə dublyajlardan hansı keyfiyyəti gözləmək olar? Problemin səbəbini aktyorlara da yükləmək düzgün olmazdı. Əgər bu səsləndirmələrə qəpik-quruş verilirsə, hansı keyfiyyətdən söhbət gedə bilər? Peşəkarlıq və maddiyyat mütləqdir”.
Aktrisa dublyaj üçün əsas olan şərtlərdən də danışıb:
“Aktyorun səsi tamaşaçını qıcıqlandırmamalı, onu yormamalıdır. Bəzən aktyor ləhcə ilə, yaxud da burnunda danışır. Sözləri düzgün istifadə etmir. Nə qədər “ay zibil” sözündən istifadə etmək olar? Məgər bu zibil sözünün sinonimi yoxdur? Vurğular yerli-yerində işlədilmir, səs tonları uyğun gəlmir və s.”