Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri ilə ikiyə bölünəndən sonra Azərbaycan son 30 ilə yaxın bir müddətdə ən uzun ömürlü müstəqillik tarixini yaşamaqdadır. Bu qürurverici hal olmaqla ciddi təlatümlərlə zəngin tarixdir.

30 illik çağdaş tariximizin əksər siyasi proseslərinin içərisində olan birisi kimi çox şey bilirəm. Yanlışlıqlar, səhv siyasət, siyasi yetkinliyin yetərsizliyi, qruplar arası nəfs, hikkə savaşı, bundan yararlanan yad ünsürlərin prosesi milli maraqlarımızı təhdid edən müstəviyə sürükləməsi və s. neqativlər indiki kritik durumu qaçılmaz edirdi. İtirilmiş zamanda qazanılan göydələnlər oldusa, itirilən torpaqlarımız, istiqlaliyyətə inam, demokratiyanın əzilməsi oldu. Demokratiyanı sərhədlərimizdən içəri buraxmamaqla siyasi sistemimiz və xalq olaraq bu ana qədər yenildik.

Azərbaycan yeni pozitiv mərhələnin astanasındadır? Pozitiv prosesin fəlsəfəsi yuxarıdan başlayan islahat anonslarının həyata vəsiqə qazanmasından ibarətdir. Dövlətçi insanam. Bunun reallaşmasını çox arzulayıram. 2003-cü ildən siyasi müxalifətin yanlış siyasi addımları bu prosesin bu vaxta qədər uzanmasında mühüm rol oynamışdır. Xarizmatik liderlər olan – Heydər Əliyev və Əbülfəz Elçibəyin fiziki yoxluğu şəraitində iqtidar və müxalifət arasında münasibətlər sisteminin yenidən qurulması ideyasını siyasi gündəmə gətirən ilklərdən olmuşam. Yenə də o inamdayam ki, 2003-cü ildə daha çox təmərküzləşmiş siyasi müxalifət və yeni prezident administrasiyası arasında proses başlasaydı dialoq, növbəri parlament seçkilərinin demokratikliyi və beləliklə siyasi və hüquqi islahatlar üçün ən optimal mühit yaranmış olardı. Təəssüf edirəm ki, Azərbaycan zaman itirməklə kifayət qədər çətin duruma salınmışdır. Amma heç zaman gec deyil.

Artıq nəsil dəyişməsi, siyasi institusional quruluşun modernləşməsi, yeni siyasi sistemə keçidin işartıları görünməkdədir. İslahat bu mərhələnin ən optimal, milli maraqlara cavab verən qida mənbəyidir. Dövlətçiliyimizin fikrimcə alternativsiz vəziyyətdən çıxış, tərəqqi modelidir. İnqilab çağırışları təhdid mənbəyidir, birmənalı belədir.

Türkiyə-Rusiya münasibətləri kritik mərhələyə qədəm qoymaqdadır. Türkiyə geopolitik güc mərkəzi kimi görünsə də onun dik duruşu çox mərkəzlərin maraqlarına uyğun görünmür. Rusiya, hətta Qərbdə özünün ən qatı əleyhidarı ilə Türkiyəni zəiflətmək anında müttəfiqə çevrilə bilər. Tarix də bu acı gerçəyi təsdiqləməkdədir. Bir millət iki dövlət modeli burada Azərbaycanın karına gəlməyə bilər. Zəif və başı daha çox problemə qarışıq, sözəbaxmayan, ipə-sapa yatmayan Türkiyə variantında Rusiya dişini Qafqaza, ilk npvbədə Azərbaycana qıcayacaq. Bu təhlükəni real görürəm. Azərbaycan dörd tərəfdən ciddi blokadaya alına bilər. Tək qapı Gürcüstan qalsa da, bu ölkəmizi hədəfləyənlər üçün ciddi problemə çevrilməz. R.T.Ərdoğanın cəsarəti, türk millətinin və siyasi sisteminin birliyi indiki halda Türk-islam aləminin, o cümlədən Azərbaycanın gəlcək dik duruşunun qarantıdır. Bizlər də bu model üzərində düşünməyə və bunu reallaşdırmağa məhkumuq.

Odur ki, Prezident üsul-idarəsi hakim olan Azərbaycan bu reallığı düzgün qiymətləndirmək zorundadır. Azərbaycan siyasi partiyaları kifayət qədər təcrübəlidirlər. Ən ağılagəlməz siyasi kombinasiyalar sınaqdan keçirilib. Təəssüf ki, əksəri obyektiv və ya subyektiv səbəblər ucbatından iflasa uğrayıb. Sınanmamış, hətta daş-qalaq edilmiş, bu səbəbdən cəmiyyətin qatı qütbləşməsinə gətib çıxaran tək bir yola baş vurma şansımız var. Bu da uzlaşma, anlaşma, dövlətçiliyə qarşı təhdidləri dəf etmək və demokratiyanı tədricən cəmiyyətimizdə aparıcı etmək yoludur. Bu baxımdan Prezidentin islahat çağırışlarını səmimi qəbul edir və birtərfli qaydada addım atıram. Mən islahatçıyam və islahat xəttini dəstəkləyəcəm. Digər siyasi qüvvələri,ictimai fəalları bu model üzərində soyuq başla düşünməyə dəvət edirəm.

Azərbaycanın durumu kritikdir. Bu durumdan yalnz və yalnız birlikdə çıxa bilərik. Odlar yurdu Azərbaycanı “oddan” uzaq tutmalı, su - həyat olan tərəfə daşımalıyıq. Yolumuz kutlu olsun.

Zəlimxan Məmmədli
“Borçalı Cəmiyyəti”nin sədri
19.02.2020