Elxan Şahinoğlunun fikrincə, seçki günü ABŞ Senatında keçiriləcək dinləmələrdə rəsmi Bakıya müəyyən mesajlar verilə bilər
Oktyabrın 9-da ABŞ Senatının xarici əlaqələr komitəsinin Avropa məsələləri üzrə alt komissiyasında “Şərq tərəfdaşlığı üçün həlledici an: Ukrayna, Moldova, Gürcüstan, Belarus, Ermənistan və Azərbaycan üçün perspektivlər” mövzusunda dinləmələr keçiriləcək. Təbii ki, bu dinləmələrin oktyabrın 9-da - seçki günü keçirilməsi Azərbaycana mesaj təsiri bağışlayır. Çünki bəzi məlumatlara görə, rəsmi Bakı Kremlə Avrasiya İttifaqı və Gömrük İttifaqına üzvlüklə bağlı qərarını dekabrın 15-də elan edəcəyini vəd edib. Digər tərəfdən, dinləmələrdə müzakirəyə çıxarılacaq ölkələr Rusiya üçün böyük əhəmiyyət daşıyan MDB dövlətləridir. Bu məqam ABŞ-Rusiya rəqabətinin artıq ən yüksək həddə çatmasının əlaməti də sayıla bilər.
ABŞ və Qərb artıq Ermənistanı Rusiyaya uduzub. Azərbaycanın isə Avropaya inteqrasiyanı, yoxsa Rusiya ilə yaxınlaşmanı seçəcəyi hələlik müəmmalı qalmaqdadır.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, analitik Elxan Şahinoğlunun fikrincə, ABŞ Senatındakı Şərq Tərəfdaşlığı Proqramı ilə bağlı dinləmələrdə əsasən iki amilə görə Azərbaycanın adı digərləriylə müqayisədə daha çox hallana bilər: “Birinci amil dinləmələrin 9 oktyabra - Azərbaycanda seçki gününə təsadüf etməsiylə bağlıdır. Düzdür, bunu təsadüf saymaq mümkün olsa da, seçki günü hər hansı pozuntuların qeydə alınması beynəlxalq aləmdə, o cümlədən, ABŞ və Avropa Birliyi qurumlarında müəyyən reaksiyalar doğura bilər. Yəni Azərbaycandakı seçki ilə bağlı hay-küy Senatdakı dinləmələrdən də yan keçməyə bilər. Çünki seçki günü qeydə alınacaq pozuntular haqqında xəbərlər anında yayılacaq. İkinci amil isə ”Şərq tərəfdaşlıq proqramı" çərçivəsində Gürcüstan, Ukrayna və Moldovanın noyabrda Avropa Birliyi ilə assosiativ üzvlük anlaşması imzalayacağı ilə bağlıdır. Bu həm Brüsseli, həm də Vaşinqtonu məmnun edir. Odur ki, bu dövlətlər seçimlərini etdiklərindən dinləmələrdə onların ətrafında geniş müzakirəyə ehtiyac qalmır. Əlbəttə, Rusiyanın Ukrayna və Gürcüstana təzyiqlərindən danışılacaq, ancaq Tiflis və Kiyev qərarlarını verdiklərindən bu məsələnin üzərində çox dayanmamaq da olar. Belarus isə Şərq Tərəfdaşlıq Proqramına simvolik olaraq daxil edilib.
Demək, qalır Ermənistan və Azərbaycan. Dinləmələrdə əsas diqqət məhz bu iki dövlətin ətrafında cəmləşəcək. Ermənistanla bağlı çıxışlarda Kremlin İrəvana təzyiq etdiyi xüsusi vurğulanacaq və Moskvanın bu siyasəti pisləniləcək. Ancaq Vaşinqtonakı dinləmələrdə İrəvana xatırladıla bilər ki, İrəvan 3 il sərasər Brüsellə danışıqlar aparmasına və assosiativ üzvlük anlaşmasına yaxın olmasına baxmayaraq, sonda Rusiya prezidentinin irəli sürdüyü Gömrük İttifaqı ilə Avrasiya İqtisadi Birliyini seçib. Bu mesaj Ermənistanın Rusiyanı seçməsinin İrəvanın Brüssel və Vaşinqtonla münasibətlərinə mənfi təsirinin əlaməti də ola bilər. Yəni kobud desək, Ukrayna, Gürcüstan və Moldova Vaşinqton və Brüssel üçün Ermənistandan bir köynək yaxın olacaq. ABŞ və Avropa Birliyinin asanlıqla Ermənistana maliyyə ayırmaları da tarixdə qalacaq. Ermənistan Rusiyanı seçibsə, demək, elə ondan da mədət ummalıdır. Rusiyanın isə Ermənistanın iqtisadi və sosial problemlərini həll etmək kimi dərdi yoxdur. Ermənistan Rusiyaya bir forpost kimi lazımdır ki, onun üzərindən həm bölgədə hərbi varlığını qorusun, həm Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllinə, həm də Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin normallaşmasına imkan verməsin. Odur ki, Vaşinqtondakı dinləmələrdə Ermənistanın hansı itkiyə yol verdiyini anlatmağa çalışacaqlar".
Elxan Şahinoğlunun fikrincə, dinəmələrin ən maraqlı hissəsi Azərbaycana aid ola bilər: “Azərbaycanın seçimi bəlli deyil və Bakının neytral mövqeyini nə Vaşinqtonla Brüssel, nə də Moskva qəbul edir. Hər iki qütb Azərbaycanı yanında görmək istəyir. Azərbaycan bütün mənalarda bölgənin açar dövlətidir, ”yağlı tikə"dir. Ona görə də 9 oktyabr seçkidən sonra Azərbaycan uğrunda mübarizə bir az daha mürəkkəbləşəcək.
Azərbaycanın Qoşulmayanlar Hərəkatına qoşulması yanlış qərarıydı. Rəsmi Bakı bu quruma üzv olmaqla istəyirdi ki, həm Rusiya, həm İran, həm də ABŞ və Qərb inteqrasiya tələblərindən yayına bilsin. Ancaq alınmadı, heç kim Azərbaycandan əl çəkmədi. Əksinə, neytral olacağımızı elan etməmiz Azərbaycan uğrundakı mübarizəni bir az daha şiddətləndirdi. Çünki hər qütb Azərbaycanın Qoşulmayanlar Hərəkatına üzv olmasını rəsmi Bakının seçimdə tərəddüd etməsi kimi dəyərləndirdi. Ona görə də Azərbaycana qarşı təzyiqlər bir az da artırıldı. Məsələn, Ukrayna Avropa Birliyi ilə assosiativ üzvlük anlaşmasını imzaladıqdan sonra Moskvanın Kiyevə təzyiqi getdikcə azala bilər. Moskva indi Kiyevə ona görə təzyiq edir ki, Ukraynanı yolundan döndərə biləcəyinə ümidlidir. Ancaq Ukraynanın imzalamasından sonra Kremlin bu seçimi qəbul etməkdən başqa alternativi qalmayacaq. Çünki Moskvanın bundan sonra da Kiyevə təzyiq etməsi, artıq Avropa Birliyinin dövrəyə girməsinə əsas verəcək. Rusiya isə əsas iqtisadi tərəfdaşı olan Avropa Birliyi ilə münasibətlərini Ukraynaya görə pozmaq istəməz. Azərbaycanın da gələcəkdə məhz Avropa Birliyini seçəcəyinə şübhə yoxdur. Sadəcə, bu seçim tezləşdirilsəydi, Rusiyanın artan təzyiqləri daha erkən neytrallaşdırıla bilərdi. Neytral qaldıqca isə Moskvanın Azərbaycana qarşı təzyiqləri artacaq. Azərbaycanın əsas müttəfiqləri, QUAM-dakı tərəfdaşlarımız - Gürcüstan, Ukrayna və Moldova Avropa Birliyinin yanında yer alacaqsa, biz də orda olmalıyıq. Əslində Bakı da bunu anlayır. Prezident İlham Əliyevin çıxışlarında belə bir fikir vurğulanır ki, Azərbaycan ərzaq təhlükəsizliyini təmin etdikdən sonra qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək üçün öz mallarını xarici bazara ixrac etməlidir. Aydındır ki, Azərbaycan Gömrük İttifaqına üzv olmazsa, Rusiya ilə idxal-ixrac əməliyyatlarında müəyyən problemlər yarana bilər. Belədirsə, mallarımız üçün ən münbit məkan 500 milyonluq Avropa bazarıdır. Bunun üçün isə ilk növbədə Avropa Birliyi ilə assosiativ üzvlük anlaşmasına imza atılmalıdır. Bu, Azərbaycanın milli və təhlükəsizlik maraqlarına da uyğundur".