Rusiya ilə yaxınlaşma hakimiyyətlə Qərbi üz-üzə qoyub; İqtidarın davranışlarından da açıq görünən budur ki, Dövlət Departamentinin mövqeyi ilə sanki ciddi bir xəyanətlə üzləşiblər, Vaşinqton əvvəlcədən razılaşdırılmış hansısa anlaşmanı pozub...
Hakimiyyət sözçülərinin ATƏT və ABŞ-a ünvanlı qəzəb dolu açıqlamalarında da çox dərində gizlənməyən bir “niyə” sualına cavab axtarışı da var.
Doğrudan da axı nə baş verdi ki, Amerikanın Avropada “danışan dili” hesab olunan ATƏT-in uzunmüddətli Müşahidə Missiyası seçkilərin nəticələrini böyük şübhə altına aldı? Nə oldu ki, İlham Əliyevin üçüncü prezidentlik müddətinə qarşı bir bəyanat belə səsləndirməyən rəsmi Vaşinqton 9 oktyabrda seçkilərin nəticələrini “beynəlxalq standartlardan kənar” hesab etdi? Nəhayət, ABŞ doğrudanmı Azərbaycanda prezident seçkilərinin ədalətli keçəcəyinə inanmırmış ki, indi bu nəticələr Vaşinqtonda bu qədər şübhə yaradıb? İqtidarın davranışlarından da açıq görünən budur ki, Dövlət Departamentinin mövqeyi ilə ciddi bir xəyanətlə üzləşiblər, sanki Amerika əvvəlcədən razılaşdırılmış hansısa anlaşmanı pozub.
ABŞ-la Azərbaycan hakimiyyəti arasında seçki ilə bağlı razılaşma olduğu şübhəsizdir. Ötən ilin sonlarından başlayaraq Rusiya ilə münasibətlərin daha da soyuması fonunda Amerika 9 oktyabr seçkisi ilə bağlı təşəbbüsü ələ almışdı. Bu o vaxtlar idi ki, indi ABŞ-ı hədəfə alan Azərbaycan hakimiyyətinin təmsilçiləri “Moskva bizi yıxmaq istəyir” kimi qəzəbli bəyanatlar verirdilər. Hələ o zamanda belə məlumatlar vardı ki, hakimiyyət Rusiya təhlükəsinin ciddiliyini görüb ABŞ-dan açıq dəstək istəyib. Çünki Kreml həm daxilindən, həm Rusiyadan rəsmi Bakıya ciddi təzyiq edirdi. Seçkiyə bir neçə ay qalsa da, Azərbaycanın siyasi proseslərdən kənar vətəndaşları da 9 oktyabrda gözlənilən hakimiyyət dəyişikliyindən danışırdı. Müxalifət də özünü bu dəyişikliyə kökləmişdi.
Belə bir situasiyada Amerika da Dövlət Departamenti rəsmisi Tomas Melianın dediyi “qırmızı xətt” bəyanatının üzərində dursaydı, “üçüncü müddətə qarşı” çıxsaydı, Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyi qaçılmaz olacaqdı. Amma ABŞ Bakıda səslənən bu bəyanatı reputasiyasına ziyan vurmasına baxmayaraq, “geri götürdü”, seçki prosesinə ciddi qarışmadı, hətta T.Melianın seçki ərəfəsi Azərbaycana buraxılmamasına da səbirlə dözdü.
“Yeni Müsavat” bu anlaşmanın mümkünlüyü ilə bağlı hələ iyun ayında geniş məqalə dərc etmişdi. Həmin məqalədə o da qeyd olunurdu ki, 2013 seçkisinin partronajlığını üzərinə götürən Ağ Ev administrasiyası hakimiyyətin “seçkidə qırmızı xətti” keçməyəcəyinə təminat alıb. Həmin məqalədə daha bir mühüm məlumat bu idi ki, ABŞ seçkini hakimiyyətin əleyhinə olduğu ATƏT-in Müşahidə Missiyasının nəzarətində keçirməkdə israrlıdır. “ATƏT-in seçkidə rəyi əsasdır və qurumda birləşən dövlətlər Müşahidə Missiyasının yekun hesabatı əsasında öz siyasətini qurur. Amerika ATƏT-də söz sahibi olsa da, Avropanın da sıcaq baxmadığı ”üçüncü müddəti" onlara həzm etdirmək lazımdır. Bunun üçün isə oktyabr seçkisini müşahidə edəcək ATƏT-in mövqeyi son dərəcə əsaslı sayılır. Müşahidə Missiyasının da ölkəyə buraxılması üçün sənədləşmə başlayıb. ABŞ çalışır ki, bu dəfə seçki prosesi maksimum şəffaf olsun və “onların namizədlərinin (yəni İlham Əliyevin-red.) qələbəsi şübhə altına alınmasın” deyə, xəbərdə bildirilirdi. Bir daha xatırladaq ki, bu razılaşmalar iyun ayında baş tutmuşdu və Rusiya hələ də Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı sərt mövqeyini yumşaltmamışdı. Beləliklə, hakimiyyət ABŞ-ın şərtləri ilə razılaşmalı oldu və ATƏT Missiyası Azərbaycandakı seçkilərə buraxıldı.
Avqust ayının 13-də isə Rusiya prezidenti Vladmir Putinin 7 illik fasilədən sonra Bakıya gəlməsi ilə Moskva ilə münasibətlərdə yeni mərhələ başladı. İki ölkə rəhbəri arasında təfərrüatı açıqlanmayan gizli razılaşmaların olduğu 9 oktyabrda bir daha təsdiqləndi. Cəmi bir neçə ay əvvəl milyarder azərbaycanlıları belə İlham Əliyevə qarşı yönləndirən Vladimir Putinin ardınca Rusiyanın siyasi qüvvələri Azərbaycan rəhbərini təbrik etmək üçün sıraya durdular. Dünənədək seçkinin legitimliyi üçün çalışan ABŞ isə prezidentin qələbəsini şübhə altına aldı...Azərbaycanda yaranmış yeni situasiya dedikdə bu mənzərəni nəzərdə tuturuq.
Rusiya ilə çox yaxınlaşan Azərbaycan hakimiyyəti Vaşinqtonla münasibətlərini gərginləşdirib. Azərbaycanın Rusiya ilə normal münasibətlərinin olması Vaşinqtonun da marağındadır. Çünki Rusiyanın Azərbaycanda qarışıqlıq salmaq imkanları var. Ehtimal ki, Vaşinqton budəfəki yaxınlaşmanın təkcə ABŞ-ın deyil, ümumilikdə Qərbin maraqlarına zidd olduğu barədə məlumatlara malikdir. Artıq Azərbaycandakı seçkinin legitimliyini şübhə altına alanlar sırasına ABŞ-ın Avropadakı ən sadiq müttəfiqi Böyük Britaniya da qoşulub. Rəsmi London ATƏT-in və Vaşinqtonun 9 oktyabr seçkisi ilə bağlı mövqeyini müdafiə edib. Bunun davamı da gələcək və beynəlxalq insan haqları təşkilatları da artıq 84,5 faizə “yox” demək üçün sıraya düzülüblər...
Hakimiyyətini daha 5 il müddətinə uzatmış İlham Əliyev bu vəziyyətdən, təbii ki, məmnun deyil. Son on ildə Ağ Evə rəsmi dəvət ala bilməyən hakimiyyət başçısı üçün üçüncü dönəmin hələ lap əvvəlindən Vaşinqtonla yaranmış gərginlik sərfəli deyil. Noyabr ayında Azərbaycan Vilnüsdə ABŞ-ın dəstək verdiyi Avropa Birliyi ilə assosiativ üzvlüklə bağlı sənəd imzalamalıdır. Məlumatlar var ki, Azərbaycan dekabr ayının sonunadək isə Putinin ideyası olan Avrasiya və Gömrük İttifaqlarına qoşulmaqla bağlı yekun qərarını verməlidir. Hakimiyyətə yaxın bəzi çevrələr də bu rus birliklərinə qoşulmaqla bağlı artıq siqnallar verməyə başlayıblar.
Seçkidə 84,5 faiz qələbənin gələcəkdə bu ittifaqlara qoşulmaqla əlaqəsini qurmaq da olar. Çünki SSRİ-nin varisi olan Rusiya seçkidə “yüz faizə yaxın səs” texnologiyasından özü imtina etsə də, təsir dairəsində olduğu ölkələrdə bunun tətbiqini istəyir. Azərbaycanın özündə belə gözlənilməz qarşılanan yüksək səs faizi Rusiyanın texnologiyasına oxşayır. ABŞ və Qərbi qəzəbləndirən həm də budur...