Qərbin aparıcı dövlətləri Azərbaycanın Rusiyanın caynağına keçməsinə razılıq verib; “Köhnə qitə” hakimiyyətə Avrasiya İttifaqına qoşulmağı tövsiyə edir; iqtidar müqavimət göstərir, Amerika isə...

Oktyabrın 9-da Azərbaycanda keçirilən prezident seçkilərindən sonra hakimiyyətə qarşı xaricdən yönələn təzyiqlər ölkənin hansı istiqamətə gedəcəyi ilə bağlı suallar doğurur. Hakimiyyət eyni vaxtda həm ABŞ-ın, həm Avropanın, həm də Rusiyanın təzyiqləri ilə üz-üzədi.

ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosu, Avropa Parlamenti və ABŞ-dan fərqli olaraq hətta prezident seçkilərinin nəticələrini tanıyan Rusiyanın da yürütdüyü siyasət Azərbaycana təzyiq kimi qiymətləndirilir.

Rusiyanın rəsmi Bakıya təzyiqlərinin Azərbaycanı onun patronajlığı altında yaradılması nəzərdə tutulan Gömrük və Avrasiya ittifaqlarına cəlb etmək məqsədi daşıdığı artıq hər kəsə aydındır. Moskva bu mərhələdə Azərbaycanın Avropa Birliyinin “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramı çərçivəsində AB ilə əməkdaşlığı genişləndirməsini sonradan bu qurumla assosiativ üzvlük sazişi imzalamasına və AB sıralarına qoşulmağa yol aça biləcəyini düşünür. Bu halda isə Azərbaycan xeyli dərəcədə Rusiyanın təsir dairəsindən çıxa bilər, bu isə Moskvanın planlarına aid deyil.



Buna görə də Kreml nə yolla olursa-olsun Azərbaycanı Gömrük və Avrasiya ittifaqlarına cəlb etməyə çalışır. Rusiyanın bu planından Avropa ölkələri və ABŞ da xəbərdardır. ABŞ bu layihənin qəti əleyhinə olsa da, AB-nin Azərbaycanı özünə yaxınlaşdırmaq istəyi ilə yanaşı, başqa planları da var və çox mötəbər mənbələrdən “Yeni Müsavat”a daxil olan məlumatlara görə, bu qurumda əsas söz sahibi olan Avropanın Almaniya, Fransa kimi böyük ölkələrinin əsas marağı heç də hansısa kiçik ölkələri nə yolla olursa-olsun AB sıralarına qatmaqdan ibarət deyil. Onların əsas istəyi öz maraqlarının MDB məkanında, xüsusən də Qafqazda təmin olunmasıdı. Buna görə də maraqlarının bu regionda təmin olunması halında Azərbaycan kimi ölkələrin Rusiyanın əsas rol oynadığı birliklərdə təmsil olunmasına o qədər də mənfi yanaşmırlar. Amma bir şərtlə ki, Rusiya onların MDB məkanındakı maraqlarına qarşı çıxmasın və Rusiyanın ətrafında olacaq ölkələrə öz istəklərini Moskva vasitəsilə qəbul etdirəcəklərinə təminat verilsin.



Buna səbəb Pribaltika ölkələrini çıxmaq şərtilə, MDB məkanındakı keçmiş sovet respublikaları ilə ayrı-ayrılıqda işləməyin Avropa Birliyinə zaman-zaman problemlər yaratmasıdı. Bu qurumun əsas oyunçuları olan böyük dövlətlər Rusiya ilə razılaşdırılmış şəkildə MDB ölkələrinin Moskvanın ətrafında cəmləşməsini və ayrı-ayrılıqda 12 dövlətlə işləməyi yox, məsələləri yalnız Kremllə həll etməyi daha sərfəli variant hesab edirlər.
Bu, “köhnə qitə”nin böyük dövlətlərinə həm də o baxımdan sərf edir ki, MDB məkanındakı ölkələr ayrı-ayrılıqda ya Rusiyanın, ya da Amerikanın təsiri altına düşürlər və hər iki halda bu, Avropanın regiondakı maraqlarının reallaşması baxımından onlar üçün optimal variant sayılmır.

Buna görə də əlimizə çatan bilgilərdə qeyd olunur ki, həm bu sadaladıqlarımızı, həm də mövcud reallıqları nəzərə alan Avropa Azərbaycanın Rusiya ilə yaxınlaşmasında, Moskvanın patronajlığı altında nəzərdə tutulan birliklərə qoşulmasında maraqlıdır. Məlumatlara görə, Avropa Birliyi rəsmilərinin Azərbaycan və Rusiya təmsilçiləri ilə son təmaslarına Azərbaycanın Gömrük İttifaqına qoşulmasına Avropadan hər hansı maneənin olmayacağı mesajları verilir. Avropa Birliyində hesab edirlər ki, MDB ölkələrinin Rusiyanın çətiri altında birləşməsinə problem yaratmayacaqları təqdirdə buna qarşılıq olaraq Avropanın enerji təminatında Rusiya ilə daha asan dil tapa bilərlər və bir çox problemlər yoluna qoyular.



Öz növbəsində Rusiyanın da bu durumdan məmnun qaldığı bildirilir. Amerika isə bu plana ürəkdən razı olmasa da, ona qarşı çıxmaqla Avropadakı müttəfiqləri ilə onsuz da gərgin olan münasibətləri daha da gərginləşdirmək istəmir.

Məlumatda o da qeyd olunur ki, Azərbaycanın ən yaxın müttəfiqlərindən və qonşularından olan Türkiyə də plana loyal yanaşır. ABŞ-la düşmən, Rusiya ilə müttəfiq olan qonşu İran dövləti isə Amerikanın bu bölgədəki manevr imkanlarını azacıq da olsa məhdudlaşdıracaq istənilən plana razı olduğundan, Avropanın niyyətindən xeyli məmnundu. Bu baxımdan Avropanın istəyinin reallaşması və Rusiyanın da çoxdan istədiyi planın işə düşməsinə ciddi əngəl olacaq elə bir xarici faktor qalmır.

Amma ortada başqa bir məsələ var. Bu isə Azərbaycanın və onun rəhbərliyinin iradəsi məsələsidi. Azərbaycanın yönünü, istiqamətini asanlıqla müəyyənləşdirə biləcəklərini düşünən qüvvələr çox ciddi dirənişlə üzləşiblər. Hələ neçə illər əvvəldən Azərbaycanın yönünün Avropaya inteqrasiya olduğunu bəyan edən Azərbaycan hakimiyyəti Gömrük, Avrasiya ittifaqları, yoxsa Avropa Birliyi seçimi məsələsi gündəmə gələndən də bəyan edir ki, rəsmi Bakı inteqrasiya məsələsində öz kursunu dəyişməyib.

Son olaraq prezident İlham Əliyev üçüncü andiçmə mərasimindəki çıxışında bir daha bu məsələyə qayıdaraq bəyan etdi ki, Azərbaycan ölkənin milli maraqlarına uyğun olmayan, dövlətçiliyimizə zərər verə biləcək hər hansı birliklərdə təmsil olunmayacaq. Prezident birmənalı şəkildə Azərbaycanın Avrointeqrasiya yolunu tutduğunu dedi.

Hakimiyyət daxilindən gələn məlumatlara görə, ölkə rəhbərliyi bu qərarında israrlıdır və Rusiyanın hegemonluğu ilə qurulacaq Gömrük və Avrasiya ittifaqlarına girməməyə çalışır. Bu barədə aldığımız xəbərlərdə deyilir ki, hakimiyyət ona qarşı yönələn təzyiqlərə sona qədər dirəniş göstərmək qərarındadır. Azərbaycan rəhbərliyinin bu dirənişi Avropa Birliyinin yeni, Rusiyanın isə köhnə planının reallaşmasını şübhə altında qoyur. Hazırda hər iki tərəfin əsas məqsədi Azərbaycanı nəzərdə tutulan ssenariyə uyğun addımlara razı salmaqdı. Amma təcrübə göstərir ki, Azərbaycan lazım olanda bu cür təpkilərə axıradək dirəniş göstərə və mövqeyini qoruyub saxlaya bilir.



2009-cu ildə Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılması məsələsi dünyanın super gücləri tərəfindən gündəmə gətirildi və Azərbaycanın da buna razılıq verməsinə çalışdılar. Amma Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bütün gücünü ortaya qoyaraq, hətta müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ilk dəfə olaraq Türkiyə hakimiyyəti ilə açıq qarşıdurmaya gedərək qardaş ölkə cəmiyyətinin buna qarşı çıxmasına və məsələnin arxa plana keçməsinə nail ola bildi.

O zaman İstanbulda Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu keçirildi və israrlı dəvətlərə baxmayaraq, prezident İlham Əliyev bu forumda iştirakdan imtina etdi. Hətta ABŞ dövlət katibi Hillari Klinton və prezident Obamanın şəxsi dəvətləri də İ.Əliyevin mövqeyinin dəyişilməsinə təsir edə bilmədi. Bütün bu dirənişlər Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılmasını nəzərdə tutan Sürix protokollarının arxivə göndərilməsi ilə nəticələndi. Azərbaycan rəhbərliyi 2009-da olduğu kimi, indi də bütün təzyiqlərə rəğmən öz mövqeyindən çəkilməməkdə qərarlıdır. Nəticənin necə olacağı həm də bundan asılıdı.