Benzinin və dizel yanacağının qiymətinin artması Kənd Təsərrüfatı Nazirliyini (KTN) çıxılmaz vəziyyətə salıb. Nazirliyin təşkil etdiyi ənənəvi şənbə-bazar yarmarkalarında satıcılarla nazirlik əməkdaşları arasında qalmaqal yaşanıb.

Bu barədə məlumat verən satıcılar narazılığın yaranmasında nazirlik əməkdaşlarını ittiham ediblər: “Yanacağın qiymətinin artırılması məhsulların maya dəyərinə təsir edib. Rayondan kənd təsərrüfatı məhsullarının daşınma xərcləri artıb. Üstəlik Bakıda məhsulların saxlanılmasına şərait yaradılmır. Rayondan məhsul gətirən fermerlərin buna da əlavə xərci çıxır ki, bu da son nəticədə qiymətlərə təsir edir. Amma nazirlik bizim bu xərclərimizi qarşılamaq üçün qiymətləri azca artırmağımıza da qarşı çıxır. Məhsulları baha satan satıcılara qarşı cəza tədbirləri görüləcəyini deyirlər. Onda zəhmət çəkib texnika, yanacaq problemlərinin həllinə kömək etsinlər”.

Satıcıların sözlərinə görə, nazirlik əməkdaşları qiymətlərin bayram ərəfəsində artırılmasını təklif ediblər. Çünki Azərbaycanda bayram ərəfəsi bahalaşma ənənəvi hal alıb və bu, hər bayramda qiymət artımından sonrakı bahalaşma üçün bəhanə rolunu oynayır.

Narazı satıcılar onu da dedilər ki, nazirlik kənd təsərrüfatının inkişafı üçün ciddi tədbirlər görmür: “Texnika bir qrup fermerin, əsasən də yerli məmurlara bağlı olan fermerlərin əlində cəmləşib. Onlar isə texnikanı istədikləri qiymətə icarəyə verirlər”.



Qeyd edək ki, şənbə-bazar yarmarkalarındakı vəziyyət istənilən halda məhz KTN-in günahkar olduğunu söyləməyə əsas verir. Nazirliyin yarıtmaz siyasəti nəticəsində həmin yarmarkalar hazırda alverçilərin əlində cəmlənib. Çünki kəndli öz məhsulunu minbir zillət və yüksək xərclər hesabına Bakıya gətirib onu KTN-in xətrinə ucuz satmaqda maraqlı deyil. Ortada məntiq var: KTN-dən heç bir qayğı görməyən kəndli ona məsələn, 1 manata başa gəlmiş məhsulu nazirliyin və rayon icra hakimiyyətlərinin arzusu və ya əmri ilə nəyə görə 80 qəpiyə satmalıdır? Ona görə də onlar bu yarmarkalara son vaxtlar elə də maraq göstərmir. Nəticədə yarmarkalar bazar alverçilərinin nəzarətinə keçib. Hətta İrandan, Türkiyədən, Pakistandan, Gürcüstandan gətirilən məhsulların yarmarkalara çıxarılması da dediklərimizə sübutdur. Halbuki bu yarmarkaların təşkilindəki bir məqsəd də yerli istehsalı stimullaşdırmaq idi.

Yada salaq ki, 2006-cı ildə bir model kimi düşünülən və həmin ilin iyulundan da hər həftə Bakının 9 nöqtəsində (1. Səbayel rayonu, Badamdar qəsəbəsi, Seyran Məmmədov küçəsi, 1;

2. Suraxanı rayonu, Qaraçuxur qəsəbəsi, Yeni Günəşli V yaşayış massivi;

3. Suraxanı rayonu, Əmircan qəsəbəsi, Səttar Bəhlulzadə küçəsi, 12;

4. Yasamal rayonu, Şərifzadə küçəsi, 131, Rabitə kollecinin yanı;

5. Nərimanov rayonu, Əliyar Əliyev küçəsi, 26;

6. Nəsimi rayonu, “Təzə bazar” MMC-nin yanı;

7. Nəsimi rayonu, 3 mkr., Alı Mustafayev küçəsi, 30/14;

8. Xətai rayonu, Məzahir Rüstəmov və Sarayevo küçələrinin kəsişməsi;

9. Binəqədi rayonu, Dərnəgül, Koroğlu Rəhimov küçəsi, 53.) təşkil olunan şənbə-bazar yarmarkaları ilkin dövrdə süni qiymət artımının və alverçilərin qarşısını almağa, əhalinin aztəminatlı hissəsinin maraqlarını qorumağa yönəldilmişdi.

Bu sxemdə hər şey əla düşünülmüşdü. Bu plana görə, rayon icra hakimiyyətləri ilə KTN əl-ələ verərək rayonlardan məhsulların Bakı bazarlarına daşınmasını və satışını təşkil edir, nəticədə kəndli məhsulunu satır, şəhərli isə hər həftə təzə, keyfiyyətli və nisbətən ucuz məhsul ala bilirdi. İşə “yuxarı”dan, hökumət səviyyəsində ciddi nəzarət olunca, yəni polis, sahə müvəkkili, vergi, QAİ, siçan-pişik idarəsi, ərazi qoçusu, şamtutan, qapıörtən, yolaçan-filan gəlib bazarda satıcılardan “haqq” yığmayınca sonuncuların da xərci az olacaq, beləliklə, onlar “kənar qüvvələr”ə verdiklərini çıxarmaq üçün satdıqları məhsulu zorən bahalaşdırmayacaqdı. Kağız üzərindəki plan belə idi...



Amma sonra nə oldu? KTN bu işə sonradan şou, kampaniya, öz piar-təbliğat vasitəsi (“baxın ha, biz yatmamışıq, işləyirik” anlamında), plandoldurma əhvalatı kimi baxınca bunun da neqativ tərəfləri üzə çıxdı. Yarmarkalar həm keyfiyyət, həm də qiymət baxımından bazarlara uduzdu. Keyfiyyətsiz məhsullar yarmarkalarda üstünlük təşkil etdi. Səbəb sadədir. İcra hakimiyyətlərinin əmri ilə yaxşı əmtəə görünüşü olan keyfiyyətli məhsulunu bu yarmarkaya çıxarıb onu ucuz satmağa məcbur edilən kəndli və fermerlər buna necə həvəsli ola bilərdilər? Onlar keyfiyyətli məhsullarını bazara çıxarmağa üstünlük verməli idilər və belə də elədilər.

İndi yarmarkalarda daha çox hansı mallar satılır? Bazarlarla müqayisədə II-III dərəcəlilər. Yarmarkalara baş çəkən hər kəs orada tonlarla çarıq-çürük məhsul görə bilər. Keyfiyyətli məhsullar isə elə yarmarkada da bazar qiymətinədir, hətta daha bahadır. Onda bu şou nə üçündür?



Nazirlik yarmarkaların təşkili sarıdan da kifayət qədər bacarığa malik olmadığını göstərdi. Yayda-qışda 48 saat boyunca gün və qar-yağış altında qalan məhsulun keyfiyyəti necə olacaq?

Nəhayət, yarmarka satıcılarının da dilə gəlməsi və himayədarlarına qarşı çıxması bu “yarmarka-şoular”ın öz labüd finalına yaxınlaşdığından xəbər vermirmi? Bunu zaman göstərəcək. Hələlik dəqiq bilinən odur ki, azad sahibkarları, kəndli-fermer təsərrüfatlarını inzibati yolla ucuzlaşma şousuna qoşmaq alətinə çevrilən bu tryuk heç bir real nəticə vermir. Qiymətlərin yüksək olmasına görə bəzən hətta marketləri və meyvə-tərəvəz satışı köşklərini də qabaqlayan bu yarmarkalar əhalinin aztəminatlı təbəqəsinə heç zad vermir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində oturanlara nələri verdiyini söyləmək isə çətindir. Təkcə onu deyə bilərik ki, ötən şənbə-bazar günləri yarmarkada söhbət etdiyimiz satıcıların bir çoxu bu ticarətin KTN-də oturan bir çox məmurlara yaxşıca əl verdiyini iddia edir. Fakt ortadadır: bu yarmarkalarda hər piştaxtadan bir satış günü üçün 20 manat yerpulu yığılır - satıcılar belə deyir. Bu da hər satıcıdan həftədə 40, ayda isə 160 manat alınması deməkdir. Bəs bu pullar kimin cibinə gedir? Xarici İşlər, yaxud Mədəniyyət Nazirliyində oturanlarınmı? Mövzuya qayıdacağıq...