Hökumət təcili tədbilər görməsə, aksiyalar yenidən başlaya bilər

Son günlər ölkənin bir neçə rayonunda bahalaşmaya etiraz olaraq, aksiyalar keçirilir. Bu aksiyalardan biri Siyəzəndə oldu. Siyəzəndə icra hakimiyyətinin binası qarşısında bahalaşmaya və işsizliyə etiraz hakimiyyəti təşvişə saldı. Məhz buna görə də rayona Daxili Qoşunların və Çevik Polis Alayının qüvvələri gətirildi. Aksiyaya səbəb idə unun bahalaşması və işsizlik idi. Rayon mərkəzində yerləşən məscidin həyətində isə aksiya keçirilən gün bir qadın özünü yandırdı. Yerli sakinlərin dediyinə görə, qadının maddi problemləri olub və o, heç bir çıxış yolu tapmadığı üçün bu üsula əl atıb.

Daxili Qoşunlar və Çevik Polis Alayı aksiyanı zorakılıqla yatırdı.

Füzulidə isə yanvarın 12-də baş tutan aksiya yanvarın 13-də də davam etdirildi. Rayon sakinləri Bala Bəhmənli kəndi ərazisindən keçən Bakı-Horadiz yolunu bağlayaraq unun bahalaşmasına, işsizliyə etirazlarını bildirdilər. Aksiyada 1000-ə yaxın adam iştirak etdi. Rayonun icra başçısı Alı Alıyev aksiyaçılarla görüşdü. Onun tapşırığından sonra əvvəllər kisəsi 35-36 manata satılan un 25 manata endirildi. İcra başçısı ilə əhalinin görüşündən sonra rayonda etirazçılar da sakitləşdi. İcra başçısı aksiyaçılara vəd verib ki, yanvarın 15-də icra hakimiyyətində onlarla görüş keçiriləcək və tələbləri nəzərə alınacaq. Bununla belə, etirazçılar ərazini tam boşaltmayacaqlarını deyiblər. Aksiyaçılardan bəzilərinin saxlanılması xəbəri var.

“Füzulidə baş verən etiraz aksiyasına səbəb qiymət artımıdır”. Bunu Füzuli RİH başçısının birinci müavini

Bağır Aslanov deyib. O qeyd edib ki, rayon icra hakimiyyəti rəhbərliyinin sakinlərlə apardığı danışıq nəticəsində etirazçılar dağılışıb: “Saxlanılan və xəsarət alan olmayıb”.

Yanvarın 13-də Ağcabədidən də aksiya xəbərləri gəldi. Rayon sakinləri bahalaşmaya və işsizliyə son qoyulması tələbi ilə küçələrə çıxdı. Aksiya zamanı hər hansı bir insidentin qeydə alınması haqda məlumat yoxdur. Orada da sakinlər sosial tələblərlə çıxış etdi.

Ağsu rayonunda əhali sosial problemlərə etiraz edərək, yanvarın 13-də şəhər parkına və mərkəzi yola toplaşıb. Etirazın əsas səbəbinin sosial problemlər, kəskin bahalıq, xüsusən də unun qiymətinin qalxması olduğu bildirilir. Həmçinin, toplaşanlar kredit borclarından və işsizlikdən də narazılıqlarını bildiriblər. Onlar icra başçısının talana son qoyulmasını da tələb ediblər. Bildirilir ki, aksiya xüsusi olaraq, təşkil edilməyib və kimsə rəhbərlik etmir.

Bildirilir ki, aksiyada mindən artıq insan iştirak edib. Onlar sosial problemlərə və qiymət artımına etiraz ediblər. Polis aksiyaya müdaxilə etməsə də, onların problemlərini aidiyyatı qurumlara deməsini təklif edib.

Aksiya iştirakçıları Ağsu İcra Hakimiyyətinin başçısı Ənvər Seyidəliyevlə görüşmək istəsələr də, başçı buna razı olmayıb. Belə ki, aksiyaçıların təyin etdiyi beş nəfərlik nümayəndə heyəti icra hakimiyyətində olsa da, başçı görüşdən imtina edib. O, sosial problemlərin onun günahı ucbatından yaranmadığını bildirib və deyib ki, baş verənlər dövlət səviyyəsində yaranıb. Bundan sonra isə yüzlərlə sakin İcra Hakimiyyətinə yürüş ediblər. Bu zaman icra başçısı onlarla görüşməyə razı olub.

Bildirilir ki, icra başçısı otuz nəfər rayon sakini ilə İcra Hakimiyyətinin iclas zalında görüş keçirib.

KXCP-nin Ağsu rayon təşkilatının sədri Yaqub Babalı görüşdən sonra bildirib ki, icra başçısı problemlərin həllinə söz verib: “Biz icra başçısı ilə görüşdük, problemləri qaldırdıq. Rayonda çoxsaylı problemlər var. Problemlər illərlə yığılıb,

qalıb. Bizə söz verdilər ki, bu məsələlər barədə dövlət başçısına məlumat çatdırılacaq. Həmçinin, qısa vaxt ərzində problemlərin həllinə nail olmağa da çalışacaqlar. Ümumi problemlərin sürətli formada həll olunmasına çalışılacağı vəd edildi. İşsizlik, qiymətlərin xalqın iqtisadi durumuna uyğun olmayan şəkildə qaldırılması, sosial yardım problemi, uşaqpulu və sair çoxsaylı problemləri icra başçısına dedik. Ümumi iqtisadi vəziyyət, hüquqsuzluq problemi, vətəndaşın heç yerdə hüququnun qorunmaması kimi məsələlər icra başçısının diqqətinə çatdırıldı. Bizə söz verdilər ki, problemləri həll etməyə çalışacaqlar. Camaat bu məsələni diqqətdə saxlayacaq. Yəni problemlər həllini tapmasa, aksiyalar davam edəcək”.

Daha bir aksiya isə yanvarın 11-də Lənkəranda oldu. Bahalaşma əleyhinə keçirilmiş aksiyaya qatılanlardan 7 nəfərinin yanvarın 13-də məhkəməsi keçirildi. Onlardan 4-ü cərimələnərək sərbəst buraxıldı, 3 nəfər barəsində inzibati həbs qərarı seçildi. AXCP-nin yerli təşkilatının sədri Nazim Həsənliyə və Müsavatın yerli

təşkilatının sədri İman Əliyevə 1 aylıq həbs cəzası verildi.

Göründüyü kimi, neftin qiymətinin kəskin uculaşması, hökumətin vaxtında tədbilər görəməməsi, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməməsi, manatın kəskin ucuzlaşması Azərbaycanda olduqca acınacaqlı durum yaradıb. Rayonlarda sakinlər çörək pulu belə tapa bilmədiklərini deyirlər. Pul qıtlığı səbəbindən əhali çörək almaq üçün marketlərə pul deyil, yumrta təklif edirlər.

Ekspertlər isə vəziyyətin daha acınacaqlı olduğunu proqnozlaşdırırlar.

Qeyd edək ki, indiki devalvasiyanı proqnozlaşdıran ekspertlərdən biri də iqtisadçı Natiq Cəfərli idi. Onun sözlərinə görə, hökumət 21 fevral qərarından sonra iqtisadiyyatın hansı vəziyyətə düşdüyünü gözüylə görürdü: “Bank sektoru çökmək üzrədir, problemli kreditlər 2 dəfə qalxdı, ticarət dövriyyəsi 45 faiz

azaldı, daşınmaz əmlak, avtomobil, elektro texnika bazarlarında durğunluq yarandı, insanların gəlirləri və iş yerləri itirildi. Söhbət üzən məzəmnnədən gedirsə, üzən məzənnənin fəlsəfəsi ondan ibarətdir ki, proses addım-addım aparılmalıydı. Dekabrın 21-də keçdikləri məzənnəyə təqribən 5-6 aya keçməlidilər, yəni məntiq bunu deyirdi. Sadəcə, içi mən qarışıq biz Azərbaycan hökuməti haqqında hələ də yüksək fikirdə olmuşuq və yanılmışıq. Hökumətin bu səviyyədə savadsız olduğunu, özlərinə və iqtisadiyyata ziyan vuracağını düşünməmişik. Mən etiraf edirəm. Bəli, məzənnənin 1,50 olması ehtimalı yüksək idi, amma hər ay artımla buna gedilməliydi və üzən məzənnənin mahiyyəti də bunu deyirdi. Görünən odur ki, "üzən məzənnə" termini adı altında sovet təfəkkürüylə inzibati qaydada devalvasiyaya getdilər. Hesab edirəm ki, 21 dekabr qərarı üzən məzənnə yox, devalvasiyadır. Üzən məzənnə üçün Azərbaycanda heç bir şərait yoxdur. Üzən məzənnənin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ölkədə qiymətli kağızlar bazarı olmalıdır, valyuta birjası fəaliyyət göstərməlidir, nəhayət, çoxlu sayda valyuta gətirə biləcək şirkətlər

fəaliyyət göstərməlidir ki, bunlar valyutanı manata çevirib öz işçilərinin əməkhaqqını verə bilsinlər. Azərbaycanda sadaladıqlarımın heç biri yoxdur”.

Manatın taleyinin necə olacağına gəlincə, ekspert hesab edir ki, yaylarına qədər neftin qiymətində dəyişiklik olmasa, "qara qızıl" 30-40 dollar civarında qalsa, hökumət növbəti addım atacaq: «Əgər manatın durumu sərbəst bazar qaydalarına uyğun olsa, manatın ucuzlaşmasını təxmin etmək belə mümkün deyil. Bu, 3, yaxud 5 manat da ola bilər. İndiki primitiv iqtisadi modeldə Azərbaycan manatının taleyi çox acınacaqlıdır. Ona görə hökumət yenə inzibati üsulla bunu tənzimləməyə çalışacaq. Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarını qorumaq adı altında bu addımı atsalar da, amma ölkənin başqa problemləri də var. Ticarət balansı var ki, ölkəyə xaricdən külli miqdarda mal gətirilir, çünki istehsalat olmadığından dollar çıxışının olması təbiidir. Yəni ticarət obyektlərində qıtlıq yaranmaması üçün məcbur olub dollarla xaricdən mal gətirəcəklər. Bir daha deyirəm, istehsal sıfır olanda,

başqa variant qalmır. Hətta yerli məhsullar adı altında satılan malların xammalı xaricdən gətirilir, məsələn, çay yerli brendlər adı altında mağazalarda satılsa da, 90 faizə yaxını xaricdən gətirilir».

Ekspert hesab edir ki, aAlıcılıq qabiliyyətinin də aşağı düşdüyünü nəzərə alaraq 2016-cı ildə dollarla daşınmaz əmlak ən azı yarı-yarıya enəcək: “Qiyməti tənzimləyən iki amil var: Tələb və təklif. Hazırda təklif, ev satanlar çoxdur. amma alıcılıq qabiliyyəti yoxdur. Alıcılıq qabiliyyəti olmadıqca, qiymətlərin aşağı düşməsi labüddür. 21 dekabr qərarıyla Azərbaycan ötən əsrin 90-cı illərinə qayıdır, amma həmin illərdə büdcəmizin heç 1 milyard olmadığını nəzərə alın. İndi isə icmal büdcəmiz 16-17 milyarddır. Əhali həmin illərdə pis yaşamağa öyrəşmişdi, son illərdə isə böyük neft pulları sayəsində kreditlə də olsa insanlar özlərinə güzəran qurmuşdular, maşın, ev alan vardı, heç olmasa, ildə bir dəfə Gürcüstana, Türkiyəyə istirahətə gedənlər olurdu. Bundan sonra kasıblaşma və kütləvi şəkildə sosial gərginliyin başlamasını görəcəyik”.

Ekspertin fikrincə, sosial gərginlik kəskin şəkildə artacaq: “Və etirazlar artdıqca, hökumət bunu xarici qara qüvvələrin işi kimi təqdim edə bilməyəcək və bu iddiada bulunsa belə, əhali də inanmayacaq. Çünki soisial problemlər var, gəlirlər aşağı düşür, bunun fonunda insanlar kasıblaşır. Əslində, hökumət 21 dekabr qərarıyla sosial gərginliyin və partlayışın olması üçün çox münbit zəmin yaratdı. Halbuki, devalvasiyadan öncə mühim addımlar atılmalıydi, yəni islahatlar olur, sonra devalvasiya elan edilir ki, effekti olsun. Heç bir islahat aparılmadan belə devalvasiya etmək Azərbaycan iqtisadiyyatını çökdürməkdir”.

Bəs krediti olanları hansı aqibət gözləyir? Natiq Cəfərlinin fikrincə, dollarla krediti olanlar onsuz da ağır durumdaydı, birinci devalvasiyadan sonra mümkünsüz kreditlərin həcmi artırdı: ”Dollarla krediti olanlar borclarını qaytarmayacaqlar, söhbət onminlərlə vətəndaşdan gedir. Düşünmürəm ki, hökumət bu qədər insanı borca görə həbs etsin. Nəticədə bankların durumu ağır olacaq, pullar geri

qayıtmadıqca, tezliklə bir neçə bankın bağlanmasının şahidi olacağıq. Manatla borcu olanların da problemi qaçılmazdır, çünki gəlirlər azalır, faizlər isə çox yüksəkdir. Belə vətəndaşlar da gəlirləri azaldığından, iş yerlərini itirdiklərindən kreditlərini qaytara bilməyəcəklər. Azərbaycanda 2 milyon 300 mindən çox insanın kredit borcu var. Təsəvvür edin ki, bu insanların gəlirləri azalırsa, iş yerləri bağlanırsa, kreditlərini necə qaytacaqlar?

2016-cı ildə ən böyük problem işsizlik, qiymət artımı və sosial gərginliklə bağlı olacaq. Baxın, son aylarda ciddi təkliflərlə çıxış edib hökumətə yol xəritəsini göstərmişik. Amma hakimiyyətin dəyişiklik etmək niyyəti görünmür. Azərbaycanda siyasi-iqtisadi sistem o qədər eybəcər hala gəlib ki, müəyyən islahatların sistemin çöküşünə səbəb olacağını hesab edirlər. Bu mənada köklü islahat gözləmirəm. Çünki vəziyyəti o dərəcəyə çatdırıblar ki, köklü islahat sistem dəyişikliyinə gətirib çıxarda bilər. Bizim istəyimiz odur ki, hökumət islahatlara getsin, əks təqdirdə ciddi

problemlərl' üzləşəcəyik. Artıq iqtisadi islahatlarla da məsələ bitmir, paralel olaraq siyasi islahatlar getməlidir. Siyasi məhbuslar azad olunmalı, azad məhkəmələr qurulmalı, yerli özünüidarənin səlahiyyəti artmalı, azad seçkilər keçirilməli və hökuməti parlament formalaşdırmalıdır. Sadaladığım siyasi komponentlər olmasa, iqtisadi islahatlar effekt verməyəcək.

gundemxeber.az