Eskpertlər idxaldan asılılığın təhlükəli həddə çatdığını deyirlər

Nüfuzlu Oxfam təşkilatının ərzağın bolluğu, keyfiyyəti və əhalinin ərzaq almaq imkanlarına görə tərtib etdiyi son indeksində Azərbaycanın adının Afrika ölkələri ilə yanaşı olması ölkəmizdə ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı vəziyyətin qənaətbəxş olmadığını təsdiqlədi.

Bəlli oldu ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yerli istehsalın inkişafı və ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı hesabatları yalnız boş söz yığınıdır. Azərbaycanda yerli istehsal yox səviyyəsindədir. Ölkə strateji əhəmiyyətli məhsullara - taxıl, buğda, un, düyü, eləcə də ət və süd məhsullarına olan tələbatı xaricdən gətirilən məhsulların hesabına ödəyir. Üstəlik, bu məhsulların keyfiyyəti aşağıdır və onlar yalnız üçüncü dünya ölkələrinə ixrac olunur.



Onu da qeyd edək ki, Oxfam təşkilatı öz hesabatını hazırlayarkən ərzağın keyfiyyəti və kafi miqdarda mövcudluğu amili ilə yanaşı ölkələrin qidalanma ilə bağlı sağlamlıq problemləri, qarınqululuq və diabet kimi xəstəliklərin yayılması, hətta normal çəkidən aşağı uşaqların faizini də nəzərə alıb. Təşkilat bu araşdırmanı hazırlayarkən ölkələrin təqdim etdiyi rəsmi rəqəmləri əsas götürülüb.

Maraqlıdır ki, ölkədə ərzaq istehsalı və keyfiyyətə dair rəsmi orqanların təqdim etdiyi hesabatlar bir-birini təkzib edir. Dövlət Gömrük Komitəsi Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin, nazirlik isə Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarını yalanlayır. Səhiyyə Nazirliyi isə ölkədə qidalanma səviyyəsi və xəstəliklərlə bağlı elə hesabat hazırlayır ki, Azərbaycanla bağlı heç bir məlumatı olmayan əcnəbi belə deyilənlərin nağıl olduğunu anlamaqda çətinlik çəkmir.

Niyə belədir?

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin eksperti Vahid Məhərrəmov virtualaz.org saytına Azərbaycanın cədvəldəki yerinin səbəblərini açıqlayıb. O deyir ki, Azərbaycanla bağlı hesabat ölkəmizdəki vəziyyətin səviyyəsini əks etdirir: “Hesabat hazırlanarkən müəyyən göstəricilər nəzərə alınıb. Məsələn, ölkə öz əhalisinin kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına olan tələbatının ən azı 80 faizini daxili istehsal hesabına ödəməlidir. Azərbaycanda isə kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına olan tələbat xaricdən idxal edilən məhsulların hesabına ödənilir. Dövlət Gömrük Komitəsinin hesabatına görə, ötən il ölkəyə 1,3 milyon ton buğda, 100 min ton qarğıdalı, 25 min ton düyü, 770 min ton süd məhsulları gətirilib. Ət və ət məmulatlarının, kərə yağı, pendir idxalının həcmi də artıb. Hətta kəsim üçün gətirilən diri heyvanların həcmində də artım var. Ölkədə idxal olunan məhsullara tələbat artıb, yerli istehsal tələbatı ödəmir”.



İqtisadçı qeyd etdi ki, taxıla olan tələbat ildə adambaşına 300 kiloqramdır: “Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi isə Azərbaycanda 2 milyon 930 min ton taxıl istehsal edildiyini açıqlayır. Onların dediyi kimidirsə, deməli, tələbat yerli istehsalın hesabına ödənilir. Bəs xaricdən gətirilən taxıl, düyü, qarğıdalı, ət, süd məhsullarının həcmi niyə artır? Deməli, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi statistik məlumatları şişirdir”.

V.Məhərrəmov statistik rəqəmləri də təqdim etdi: “2013-cü ildə idxal mallarının dəyəri 10,7 milyard dolları ötüb. Bu isə 2012-ci ilin idxal göstəricisindən 10,95 faiz çoxdur. 2012-ci il ərzində ölkəyə 9,6 milyard dollar dəyərində mal idxal olunmuşdu. Yeyinti məhsullarının idxalı da 2012-ci ilin göstəricisindən 7,34 faiz artaraq ümumi idxalın 10,75 faizini təşkil edib”.

2013-cü ildə buğda unu idxalı 17,9 milyon dollarlıq olub. Halbuki bu göstərici 2012-ci ildə 6,1 milyon dollar idi. İdxal olunan ərzaq buğdasının dəyəri 2012-ci ildə 339,8 milyon dollar olduğu halda 2013-cü ildə 395,2 milyon dollar təşkil edib. Ət kəsimi üçün diri heyvanların idxalı 47,8, süd idxalı isə 35,52 faiz artıb.

Ümumilikdə isə buğda idxalı 2012-ci ilin göstəricilərinə nisbətən 20 faiz, buğda ununun idxalı isə 5 dəfə artıb.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən virtualaz.org saytına verilən məlumata görə, ölkədə taxıla olan tələbat 3 milyon tondur: “Buğdaya olan tələbat isə 1 milyon 700 min ton təşkil edir. Ötən il ölkədə 2 milyon 938 min tondan artıq məhsul istehsal edilib”.

Qeyd edək ki, Oxfam təşkilatının hesabatında yer alan daha bir göstərici üzrə, yəni ərzağın keyfiyyətinə görə Azərbaycan Ermənistan da daxil olmaqla əksər ölkələrdən geri qalıb.

Vahid Məhərrəmov hesab edir ki, bu da ölkəyə gətirilən məhsulların keyfiyyətinə görə müəyyənləşdirilib: “Azərbaycana gətirilən ərzaq məhsullarının keyfiyyəti aşağıdır. Bizim bəzi işbazlar ərzağa olan tələbatı nəzərə alaraq ucuz qiymətə keyfiyyətsiz ərzaq alaraq daxili bazarda baha qiymətə satırlar. Azərbaycana texniki və yemlik kartof gətirilir. Yəni əhali əslində mal-qara yemi və texniki məqsədlər üçün nəzərdə tutulan kartofu yeməyə məcbur edilir. Digər ərzaq məhsulları, məsələn, ölkəyə gətirilən kərə yağının tərkibinə çoxlu qatqılar qatılır”.

Ekspertin sözlərinə görə, bütün ölkənin taleyini həll edən taxılın keyfiyyətində də aldanırıq: “Azərbaycana gətirilən taxılın keyfiyyəti aşağıdır. Ölkəyə keyfiyyət göstəricisinə görə 1, 2 və ya 3-cü növə aid edilən taxıl gətirilmir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi 4-cü növə aid taxıl gətirdiyini desə də gətirilən taxıl keyfiyyət göstəricisinə görə 5-ci növə aiddir. Həmçinin Azərbaycana gətirilən buğdadan xaricdə heyvanlar üçün yem kimi istifadə olunur. Bazardakı boşluqdan yararlananların sayəsində keyfiyyətsiz ərzaqla, əslində tullantı ilə qidalanırıq”.

V.Məhərrəmov rəsmi statistik məlumatların şişirdildiyini dedi: “Dövlət Statistika Komitəsinin və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin istehsalla bağlı göstəriciləri doğru deyil. Buna görə də real vəziyyətin təhlili çaşqınlıq yaradır”.



Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov da virtualaz.org saytına ölkədə ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində ciddi problemlər olduğunu deyir. Hüquq müdafiəçisi bildirdi ki, ölkədə istehsal olunan və xaricdən gətirilən ərzaq məhsullarının böyük hissəsi tələblərə cavab vermir: “Ölkəyə istənilən ərzaq məhsulu gətirilir və heç kim də buna nəzarət etmir. Ölkəyə gətirilən məhsulların yoxlanılması üçün müstəqil ekspertiza mövcud deyil, bu sahədə qanunvericilikdə boşluqlar var. Buna görə də Azərbaycan istehlakçıları keyfiyyətli məhsulla təmin olunmur”.

İqtisadçı Nübar Seyidovanın fikrincə isə xaricdən gətirilən keyfiyyətsiz ərzaq məhsullarının daxili bazara yol tapmasının qarşısını yalnız qanunla almaq mümkündür. Bunun üçün qanunvericilik təkmilləşdirilməlidir: “Hazırda Azərbaycana daha çox genetik modifikasiya olunmuş, yəni GMO məhsullar gətirilir. Bu məhsullardan çox istifadə edən ABŞ-da ərzağın keyfiyyəti və sağlamlıq üzrə göstəricilər ildən-ilə pisləşir. Son hesabatda da Amerika ilk onluğa düşə bilməyib. Azərbaycanda da əhalinin seçim imkanları məhduddur. Ölkəyə gətirilən məhsulların ekoloji cəhətdən nə dərəcədə təmiz və standartlara uyğun olub-olmadığına, keyfiyyətinə diqqət yetirilmir”.

İqtisadçı hesab edir ki, keyfiyyətsiz idxal məhsullarından yaxa qurtarmaq üçün yerli istehsalın inkişafına nail olmaq lazımdır.