Hakimiyyət vətəndaşa və idarəçiliyə münasibətin dəyişməzsə
Azərbaycan böyük bir etiraz meydanına çevriləcək

İsmayıllıda baş verən olaylar cəmiyyəti silkələdi. İlk baxışdan adi məişət zəminində baş verən toqquşma kütləvi iğtişaşa yol açdı. Bir neçə nəfərin davasından yaranan olay Azərbaycanın baş xəbərinə çevrildi. Bu haqda
dünyanın nüfuzlu qəzetləri yazdı. Sakit rayonun insanlarını küçəyə axışmağa vadar edən səbəb nə idi? Gənclər nədən narazıydılar? Bunlar qədər bir başqa önəmli sual da var: Bu iğtişaşa nədən sevinənlər tapıldı?
Ötən il Qubada iğtişaş baş verdikdə narazı insanlar icra hakiminin evini və mülkünü yandırdılar. İsmayıllıda da hadisələr təxminən eyni ssenari ilə cərəyan etdi. Yenə icra hakiminin evinə hücum oldu, mülkü və bahalı maşınları yandırıldı. Demək, hər iki narazılığın oxşar cəhətləri var ki, insanlar narazılıqlarını bu şəkildə ifadə edirlər. Bu səbəbdən hər iki hadisə və onlar arasındakı bağlılığı diqqətlə öyrənməli və belə halların təkrarlanmaması üçün mühüm dərslər çıxarılmalıdır.
Birinci dərs. Bölgələrdəki insanlar yaşadıqları rayonların idarəetməsinə cəlb edilməlidirlər. Yəni bölgədə çatışmazlıq və ya müxtəlif sosial problemlər varsa, onu həlli yollarına həmin rayonun vətəndaşları da cəlb olunmalıdırlar. İnsanların idarəetməyə cəlbi isə yalnız bələdiyyələr səviyyəsində mümkündür. Təəssüf ki, Azərbaycanda bələdiyyələr faktiki icra hakimiyyətlərinin əlavəsinə çevriliblər, büdcələri də kasaddır. Bələdiyyə sədrlərinin işi isə torpaq alqı-satqısından ibarətdir. Demokratik və idarəetmənin güclü, şəffaf olduğu ölkələrdə bələdiyyələr
potensiallarını fəaliyyətləri ilə sübut edirlər. Avropa ölkələri və qonşu Türkiyə buna əyani sübutdur. Biz də bu sistemə keçməliyik. Ancaq bu sistemin Azərbaycan işlək formaya gətirilməsi üçün bələdiyyələr haqqında qanunda ciddi dəyişikliklərə ehtiyac var. Başqa sözlə, bələdiyyələrin funksiyaları artırılmalıdır. Bələdiyyələrə keçirilən seçkilər də demokratik və şəffaf olmalıdır ki, bütün təbəqələrin təmsilçiləri bölgələrinin idarəedilməsində kifayət qədər rol ala bilsinlər.
İkinci dərs. Bölgələrdə torpaq satışına diqqət yetirilməlidir. Əlbəttə, hər bir Azərbaycan vətəndaşı istənilən yerdə torpaq və ev ala bilər. Ancaq bu alqı-satqı zamanı yerli xüsusiyyətlər də nəzərə alınmalı, ədalət prinsipi pozulmamalıdır. Quba hadisələri zamanı yerli əhalini qıcıqlandıran səbəblərdən biri də bəzi varlı adamların evlərinin kəndə gedən su arxlarının qarşısını almalarıydı. Ya da elə öz müşahidələrimdən çıxış edərək, məşhur Qəçrəş kəndinə gedən yolda yolboyu 2 metrlik hasarların çəkilməsini göstərə bilərəm. Yerli və kasıb insanları bu hündür hasarlar da qıcıqlandırır. İsmayıllı olayları zamanı da ən böyük narahatlıq bu kimi hallarla bağlı idi. Yəni varlı insanlar İsmayıllı rayonu ərazisində hektarlarla torpaq sahələri alır, böyük hasarlar tikir və sonra da bəziləri yandırılan “Çıraq” otelinin sahibləri kimi pulları ilə ətrafdakıları qıcıqlandırırlar.
Üçüncü dərs. Quba və İsmayıllı olaylarında xarici iz axtarmaqdan uzağam. Ancaq hazırda Azərbaycanın iki qonşusu – Rusiya və İranla münasibətlərinin gərgin olduğu da nəzərə almalıyıq. Hər iki dövlətin siyasi və hərbi dairələri Azərbaycanı zəiflətmək üçün fürsət axtarırlar. Moskva və Tehranın Azərbaycanda baş verən son toqquşmalarda birbaşa rolları olmasa da, hər ikisinin iğtişaşların davamlı şəkil almasında ciddi maraqları ola bilər. Önəmli olan xarici qüvvələrə bu kimi fürsətlərin verilməməsidir. Bunun üçün isə birinci növbədə yuxarıdakı iki dərsdən
ciddi nəticə çıxarmalıyıq.
Müasir dünyada hər bir dövlətin təhlükəsizliyi fərdlərin təhlükəsizliyindən keçir. Əgər vətəndaş özünü məmləkətində təhlükəsiz hiss edirsə (müxalifət lideri ölkəsinin istənilən bölgəsinə rahat səfər edib tərəfdarlarıyla görüşə bilirsə), gələcəyi üçün ümidlidirsə, sosial rifahı təmin olunubsa, ədalətsizlikdən sığortalanıbsa, demək o öz dövlətinin təhlükəsizliyinə də canla başla qulluq edəcək. Əks halda, Quba və İsmayıllı olaylarının təkrarlanması ehtimalı azalmır..
Elxan Şahinoğlu