Yaranmış vəziyyət hökuməti qəti addımlar atmağa vadar etdi

Uzun müddət cəmiyyətin əsas müzakirə predmetlərindən olan və bilavasitə milli genefondumuza təsir edən dərman bazarında vəziyyət hələ də ağır olaraq qalır. Adamın “dərman bazarı” ifadəsini işlətməyə də xəcaləti gəlir. İnsan talelərinə, sağlamlığına bilavasitə bağlı olan bir sektorun bazara çevrilməsi həqiqətən də acınacaqlı bir haldır. Xaricdən ucuz qiymətlərlə gətirilərək dəyərindən bir neçə dəfə baha qiymətlərə satılan firma dərmanların sağlamlığımıza vurduğu zərbəni bu ölkədə bilməyən yoxdur. Dərmanların satışı ilə məşğul olan şirkətlərlə həkimlər, klinikalar arasında olan anlaşma barəsində isə danışmağa dəyməz. İnsan sağlamlığı üzərində qurulan bu mənfur ticarət minlərlə xəstənin taleyinə balta çalıb.

Əksər sahələrdə olduğu kimi, dərman biznesinin də inhisarda olduğu şübhəsizdir. Çünki, bu qədər gəlirli bir sahənin hansısa sıravi bir şəxsin nəzarətində olması indiki reallıqda inandırıcı deyil. İllərlə bu sahədə hökm sürən özbaşınalıqlar, dərəbəylik farmoloji sektorda at oynadan xüsusi çetenin formalaşması ilə nəticələnib. Son günlər manatın devolivasiyasından sonra apteklərdə yaşanan dərman böhranı, qiymətlərin süni şəkildə artırılması da vəziyyətin kritik olduğunu üzə çıxardı. Bu məsələyə sonda baş nazirin müavini səviyyəsində müdaxilə olundu və Əli Abbasov cəmiyyəti çoxdan narahat edən problem haqqında bəyanat verərək bildirdi ki, bundan sonra dərmanların qiymətlərinə hökumət nəzarət edəcək. Baş nazirin müavini bildirib ki, “Dərman vasitələri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilib. Nazirlər Kabineti tərəfindən müvafiq qaydalar hazırlanandan sonra qiymətlər Tarif Şurası tərəfindən təyin olunacaq.

Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycan hökuməti dərmanların vahid qiymətlə satılması üçün müvafiq işlər görür. Aidiyyəti qurumların əməkdaşları apteklərdə müntəzəm olaraq monitorinqlər aparırlar. Məqsəd Azərbaycanda satılan dərman vasitələrinin həm keyfiyyətinə nəzarəti ciddi şəkildə artırmaqdan, həm də onların qiymətinin süni surətdə artırılmasının qarşısı almaqdan ibarətdir.

Qeyd etdiyimiz kimi əksər sahələrdə olduğu kimi dərman biznesində də ciddi inhisarçılıq hökm sürür və bu qüvvələr iri ranqlı məmurlar qrupuna aiddir. Belə olduğu halda qanunda edilən dəyişikliklər hansısa müsbət dəyişikliklərə yol aça bilərmi?

Dərman istehsalı və satışı dünya biznesində faydalılıq əmsalına görə 3-cü sırada yer alır. Lakin bu sahəyə cavabdeh olan şəxslərin günahı ucbatından adıçıkilən sahə bazara çevrilib. Səhiyyə idarəçilərinin səhv siyasəti nəticəsində farmasiya ölkəmizdə dərman ticarəti səviyyəsinə endirilib. Zamanında bu sferaya neft gəlirləri düzgün yatırılsaydı, Azərbaycan regionda dərman və tibbi ləvazimat ixracatçasına çevrilərdi. Bunu etmək üçün ölkəmizdə bütün imkanlar var idi. Bu gün isə bu sahə Səhiyyə Nazirliyinin bir şöbəsi səviyyəsinə endirilib. Bu sferanın təşkili diqqət tələb edir. Odur ki, bu sahədə müvafiq Dövlət Proqramına ehtiyac var.

Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, dərman ticarəti üzərində möhtəkirlik və fırıldaqçılıq digər ticarət növlərindən qat-qat asandır. Məsələn, hər hansı ərzağın qiymətini hamı bilir və onu çox da süni artırmaq olmur. Ancaq ölkəyə yeni gətirilən dərman preparatlarının qiyməti barədə əhalidə məlumat olmur. Maya dəyəri 3 manata ölkəyə gətirilən dərmanı hətta onqat artığına, yəni 30 manata da satırlar. Yaxud bir aptekdə 12 manata rast gəlinən eyni dərmanı 200 metr aralıdakı aptekdə 2 manata almaq olur. Yəni, nəzarətsiz, sistemsiz, başıpozuq dərman ticarəti narkotika alveri qədər qanunsuz gəlir gətirir və bir o qədər də sağlamlığa ziyan vurur. Bu hal insanlarda narazılıq yaradır. Çünki xəstə, təqaüdçü, imkansız əhalinin külli məbləğdə pulu ədalətsiz olaraq, bir qrup möhtəkirin cibinə axır. Ölkədə hər sahəyə nəzarət edə bilən güclü dövlət dərman ticarəti kimi ən önəmli sahəni indiyədək nəzarətsiz buraxıb. Digər sahələrdə qiymət məsələsində müəyyən qədər şəffaflıq təmin olunsa da, dərmanların qiyməti əhali üçün müəmmalı olaraq qalır. Belə bir hal isə ölkədəki ümumi səhiyyə sisteminin də fəaliyyətinə kölgə salır. Ona görə də ölkənin ümumi dərman

mühitinin tənzimlənməsi barədə mükəmməl qanunvericilik bazasının yaradılması vacibdir. Bundan az olmayan faktor isə, həmin qanunvericilyin sərt icrasının mükəmməl təşkilidir. Dünya təcrübəsində bəzi dövlətlərdə dərmanların qiymətində yuxarı hədd qoyurlar. Ondan yuxarı keçmək olmaz. Aşağı həddə isə istənilən qiymətə sata bilərsən.

Qanunda edilən dəyişikliklərin isə axıra qədər bu sahədə vəziyyəti düzəldəcəyinə müəyyən şübhələr yaradır. Çünki, dərman vasitələrinin qiymətini tənzimləmək üçün ilk növbədə Rəqabət Məcəlləsi qəbul edilməlidir. Ölkədə dərman bazarının inhisarda olması səbəbindən qiymətlərdə elə də ciddi dəyişikliklərin olacağını gözləməyə dəyməz. İstənilən sahibkar gedib Türkiyədən və yaxud hansısa digər ölkədən Azərbaycana dərman gətirə bilməz.

Əhalinin ən mühüm ehtiyac duyduğu dərman məhsulları üzərində inhisar artıq təhlükəli həddədir. Bu həm əhali, həm də dövlətçilik üçün təhlükəlidir və bunun qarşısı qısa müddətdə alınmalıdır. Bu problemlər ölkədə dərman dövriyyəsi mühitinin dövlət tərəfindən tam nəzarətə götürülüb tənzimlənməsinə ehtiyac yaradır.

Qanunda digər maraqlı məqam isə “dövlət qeydiyyatında olan dərmanlar” ifadəsidir. Belə çıxır ki, apteklərdə dövlət qeydiyyatında olmayan çoxsaylı dərmanlar da var və insanlarımız həmin dərmanlardan istifadə etmək məcburiyyətindədirlər.

Səhiyyə sisteminə rəhbərlik edən şəxslərin günahı ucbatından xalqın və dövlətin bu günü və sabahı üçün vacib olan bir sahədə belə acınacaqlı durum yaranıb. İlk növbədə səhiyyə sisteminin “müalicəsinə” əşhədü ehtiyac vardır. Bu sistemdə total dəyişikliklər aparılmazsa bir deyil min qanun qəbul olunsa da sağlamlığımız təhlükə altında qalacaq. Sağlam insan yaşamayan cəmiyyət isə bütünlüklə xəstə cəmiyyətdir. Dərmanı lap havayı olsa da...

Mustafa