Geosiyasi proses bir çox deputatı “vuracaq”

Bir neçə aydan sonra ölkədə parlament seçkiləri keçiriləcək. Artıq bir çox iddialı şəxslər rəsmən namizəd olacaqları dairələri elan etməyə başlayıb. Bəzi iddialı şəxslər isə qeyri rəsmi olaraq deputat olmaq niyyətində olduqlarını vurğulayır. Bilindiyi kimi ölkədə deputat olmaq, millət vəkili adından çıxış etmək istəyənlərin sayı mindən çoxdur, ancaq cəmi 125 nəfər mandata sahib ola biləcək. Cəmiyyəti, ictimai-siyasi aktiv insanları hazırda “kimlər deputat olacaq” sualı olduqca maraqlandırır.

Ölkə parlament seçkilərinə necə gedir?

Hazırda dünyada və regionda mürəkkəb siyasi proseslər oynanılır. Regional geopolitik mənzərə, siyasi səhnənin görünən hissə olduqca mürəkkəbdir. Açıq hiss olunur ki, hazırda Rusiya Azərbaycanın onun yanında yer almasını istəyir və bunda maraqlıdır. Rusiya ilə əks cinahda mübarizə aparan Amerika isə geopolitik oyunlarda Azərbaycanın onun yanında durmasında maraqlıdır. Bu iki super gücün Azərbaycan siyasətində maraqları da fərqlidir. Rusiya Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmamaq, hakimiyyətin daxili siyasətinə heç bir nöqsan tutmamaq qarşılığında Azərbaycanın məhz onun orientasiyasında fəaliyyətini arzu edir. Təcrübə göstərir ki, Rusiya müttəfiq hesab etdiyi ölkələrdə seçkilər, namizədlər məsələsinə müdaxilə etmir və istənilən seçkini demokratik adlandırır. Amerika isə ölkələrin daxili siyasəti, demokratiyası, insan haqlarının durumu ilə bağlı məsələlərə reaksiya verir, seçkilərin demokratik keçirilməsi çağırışları edir, seçkidən sonra isə ATƏT-in seçki hesabatına istinad edərək prosesi ədalətli və ya saxta seçkilər kimi qiymətləndirir. Hazırda regionda, eləcədə geopolitik məkanda üz-üzə gələn ABŞ və Rusiya Azərbaycan uğrunda da mübarizə aparır. Azərbaycan hakimiyyəti isə bu iki qlobal gücün arasında çevik siyasi manevrlər etməklə indiyə qədər öz maraqlarını, xüsusilə daxili siyasətdə istədiklərini təmin edə bilir.

Vəziyyət dəyişir...

Ancaq 2014-cü ilin əvvəllərindən başlayaraq vəziyyət nisbətən dəyişir. Azərbaycanda seçkilərə ciddi təsir edən geosiyasi vəziyyət bir qədər də kəskinləşib. Rusiya Ukrayna məsələsində tutduğu mövqeyə görə, dünya

tərəfindən günahkar elan edilib və ona qarşı ciddi siyasi və iqtisadi sanksiyalar tətbiq edilir. Bu ölkənin daxilində sosial-iqtisadi durum getdikcə pisləşir. Milli Məclis seçkilərinə qədər isə Rusiyada vəziyyət bir qədər də dramatikləşə bilər.

Amerika isə əksinə, daha çevik oyunlar qurur. Məsələn, Vaşinqton artıq İranla münasibətləri yaxşılaşdırır, Tehranı Rusiyanın yanından çəkir. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycanın cənub cinahında yerləşən İran Amerika ilə dostluq və əməkdaşlıq formatına daxil olur. Bununla eyni zamanda ABŞ-ın xeyir-duası ilə dünyada neftin qiymətində enmələr müşahidə olunur. Faktiki olaraq geosiyasi qarşıdurma və maliyyə savaşında Amerika qalib kimi görünür.

Regional və geosiyasi proseslərdə üçüncü qüvvə qismində ABŞ-ın müttəfiqi Avropa Birliyi çıxış edir. Avropa Birliyi artıq Gürcüstan, Ukrayna və Moldovanı əməkdaşlığa cəlb edərək Rusiyaya “yox” cavabı verir, bu ölkələr də Kremlin nüfuzuna sarsıdıcı zərbələr endirir. Azərbaycan isə hazırda ən geniş iqtisadi əlaqələri Avropa Birliyi ölkələri ilədir. Avropa Birliyi Azərbaycanı siyasi baxımdan da yanına çəkmək niyyətini gizlətmir. Lakin Avropa Birliyi və ABŞ müttəfiqlik etdikləri ölkələrin daxili siyasəti, seçkilər, insan hüquqları və söz azadlığı məsələsinə diqqət etdiyinə, müəyyən çağırışlar səsləndirdiyinə görə, Azərbaycanla daha ciddi yaxınlıq və müttəfiqlik alınmır. Ancaq görünən budur ki, seçkilər məsələsində ABŞ, Avropa Birliyi və ATƏT-in mövqeləri daha ciddi qəbul edilir. Rəsmi Bakı isə öz növbəsində bu mövqelərin tərksilah olunması üçün kontur addımlarda atılır. Hazırda parlament seçkilərinə gedən Azərbaycan ətrafında geosiyasi durumun mürəkkəbliyi bundan ibarətdir. Bu prosesə Yaxın Şərqdə baş verən müharibələri də əlavə etmək mümkündür. İran və Türkiyə isə Azərbaycanın daxili siyasətində, ələlxüsus seçkilər məsələsində heç bir əhəmiyyət oynamır.

İqtidarın qayğıları artmaq xətt üzrə davam edir

2014-cü illə müqayisədə 2015-ci ildə Azərbaycan iqtidarının da qayğıları artıb. Dünya bazarında neftin qiymətinin az qala 45-50 dollara düşməsi hakimiyyətin mövqelərində müəyyən qədər zəifləməyə səbəb ola bilər. 21 fevralda manat devalvasiyaya uğrayıb və bu proses davam edəcək. Manatın devalvasiyasi, buna paralel olaraq qiymət artımı şübhəsiz ki, hakimiyyətin müəyyən qədər zəifləməsinə xidmət edən

faktordur. Ola bilsin ki, yuxarıda sadalanan proseslər hökumətin parlament seçkiləri siyasətinə ciddi təsir göstərməsin, lakin bunun təsirsiz ötüşməyəcəyi də son dərəcə aydındır. Məhz bu səbəbdən də, çoxlu sayda ekspert, siyasi analitiklər bu parlament seçkilərinin bir qədər fərqli şəkildə keçirilə biləcəyini iddia edirlər. Hətta bir çox analitiklər hansı deputatların bu prosesə qurban veriləcəyini, müxalifətdən kimlərin parlamentə düşə biləcəyi barədə də fikirlər səsləndirirlər. Müşahidələr göstərir ki, 2015-ci il Milli Məclis seçkilərində hazırkı bir çox deputatlar prosesə qurban verilə, onların əvəzinə nisbətən aktiv gənc ictimai-siyasi xadimlər mandat əldə edə bilərlər.

Kimlər parlamentə düşməyəcək?

Ana Vətən Partiyasının sədri Fəzail Ağamalının deputat mandatı ilə vidalaşacağı real görünür. Xatırladaq ki, 2013-cü il prezident seçkiləri zamanı Fəzail Ağamalı deyil, müavini Zahid Oruc prezidentliyə namizədliyini irəli sürdü. Başqa sözlə, hakimiyyət Fəzail Ağamalı deyil, Zahid Oruca stavka etdi. Fəzail Ağamalı artıq 15 ildən çoxdur ki, deputatdır və böyük ehtimalla ona seçkilərdə yaşıl işıq yandırılmayacaq. Ancaq Ağamalı deputat olmaq niyyətini gizlətmir və bu məqsədlə sosial şəbəkələrdə aktivləşib.

Azərbaycan gənclərinin təmsilçisi olaraq parlamentə düşən Ceyhun Osmanlının da, daha deputat seçilməyəcəyi real görünür. Buna səbəb isə Osmanlının “nurçu” olması və ya bu təriqətə yaxınlığı ilə seçilməsi ola bilər. Ötən ildən Osmanlı haqqında ziddiyyətli informasiyalar dolaşıb, hətta “nurçu” təriqətlə bağlılığı səbəbindən onun qeyri-rəsmi sorğu-suala tutulduğu haqda xəbərlər də yayılıb. Hazırda Osmanlı mediada aktiv deyil və parlamentin toplantıları zamanı da, çıxışlar etmir.

Böyük Quruluş Partiyasının sədri, intellekti ilə seçilən Fazil Qəzənfəroğluna da seçki qapılarının bağlı olacağı ehtimalı yüksəkdir. Son aylar Qəzənfəroğlu hakimiyyəti cddi şəkildə tənqid edir. Onunla bağlı prosesə Qəzənfəroğlunun “Adamyeyənlər” essesindən sonra başlanılıb. Parlamentdə onun hər çıxışının ciddi etirazla qarşılandığı da müşahidə olunur. Qəzənfəroğlunun artıq parlamentdə əyləşməsi hakimiyyətin maraqlarına uyğun gəlmir. Odur ki, 2016-cı ildə BQP sədri daha çox parlamentdən kənar fəaliyyəti ilə gündəmdə qala bilər.

Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri, professor Rəbiyyət Aslanovanın da, başı üzərində qara buludlar neçə müddətdir ki, əsir. Komitə sədri öncə iş adamı İlham Rəhimovla ailə qurdu. Bu izdivac isə heç 1 il də davam etmədi. Sonradan şayiələr yayıldı ki, bu nigah daha çox siyasi xarakterli olub. Bundan bir müddət sonra isə xanım deputatın oğlu, Prezident Administrasiyasında şöbə müdiri Elnur Aslanov “nurçu” ovunun qurbanına çevrildi, vəzifəsini itirdi. 2014-cü ilə qədər mətbuatda və televiziyalardan düşməyən R. Aslanova hazırda passiv fəaliyyəti ilə seçilir, hakimiyyət mediası bu deputata yer vermir. Bunu isə təsadüfi proses adlandırmaq olmaz.

VHP sədri, xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının da deputat mandatına sahib olmayacağı iddiaları var. Rüstəmxanlı 1990-cı ildən indiyə qədər deputat mandatı gəzdirir. Düzdür, S. Rüstəmxanlı hakimiyyətə müxalifliyi ilə seçilmir, lakin aradabir ciddi çıxışları olur. İddiaya görə, Rüstəmxanlı qədərindən artıq deputat olduğu üçün onun yenidən parlamentdə əyləşməsinə isti yanaşılmır. Mümkün variant kimi 2015-ci ildə S. Rüstəmxanlının həyat yoldaşı Tənzilə Rüstəmxanlının deputat mandatına sahib ola biləcəyi söylənilir.

Baş nazirin sabiq birinci müavini, hazırda Rusiyada yaşayan Abbas Abbasovun oğlu Aydın Abbasovunda deputat olmayacağı real görünür. Buna səbəb kimi onun atasının Moskvadakı fəaliyyəti göstərilir. Qeyd edək ki, Abbas Abbasov son prezident seçkiləri zamanı Azərbaycana qarşı yaradılan “Milyarderlər İttifaqında” əsas fiqurlardan biri olub.

Milli Məclisə jurnalist camiyəsindən düşən Sahib Alıyevin və Etibar Hüseynovun qarşıdakı seçkilər zamanı namizəd olmayacağı haqqında fikirlər səsləndirilir. Qeyd olunur ki, hər iki jurnalist göstərdiyi fəaliyyətin nəticəsi olaraq beş il müddətində deputat olmaqla qiymətləndirilib.

Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin rəhbəri, Hacı Allahşükür Paşazadənin qudası Hacı Qalib Salahzadənin də deputat olmayacağı haqqında söz-söhbət gəzir. Qeyd olunur ki, Salahzadənin son zamanlar bələdiyyələrlə bağlı verdiyi açıqlamalar xoşagələn deyil. Qeyd edək ki, Hacı Qalib bələdiyyə seçkiləri zamanı Milli Məclisdə çıxışında bəyan etmişdi ki, “artıq bələdiyyə sədrlərinin kim olacağı da bəllidir”.

Ədalət Partiyasının sədri, sabiq baş prokuror İlyas İsmayılovun da deputat limitinin başa çatdığı bildirilir. Qeyd edək ki, tanınmış ağsaqqal hüquqşünas Milli Məclisdə daima oliqarx məmurları hədəfə alır.

Sovet vaxtından Milli Məclisdə oturan İmamverdi İsmayılovun, eləcə də Xanhüseyn Kazımlı, Eldar Quliyevin, Səttar Mehbaliyevin, Ayaz Orucovun, Astan Şahverdiyevin parlamentə düşməyəcəyi haqqında xəbərlər var.

HÜSEYN ABBASOĞLU