Ekspert: “Çünki bu ona, necə deyərlər, əl verir”

Dövlət Statistika Komitəsinin kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və idxalı barədə rəqəmləri bir-birinə ziddiyyət təşkil edir. Ayrı-ayrı məhsullar üzrə idxalın bir il ərzində 3-4 dəfə artdığı göstərildiyi halda, istehsal rəqəmlərində də artım göstərilir. Burada ortaya “istehsal artıdığı halda niyə idxala bu qədər ehtiyac yaranıb” deyə məntiqi çıxır.

Məsələn, Dövlət Statistika Komitəsinin bu ilin yanvar-oktyabr ayları üzrə açıqlamasına görə, kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 4,7 faiz, o cümlədən bitkiçilik üzrə 3,8 faiz, heyvandarlıq üzrə isə 5,6 faiz artıb. Habelə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında da 4 faizə yaxın artımın olduğu qeyd edilir.

Əgər un, taxıl, süd və süd məhsullarında, ət və ət məhsullarında və sair aqrar mallarda idxal yüksəlibsə, o zaman kənd təsərrüfatında 4 faizlik artım harada baş verib?

Virtualaz.org-un məlumatına görə, kənd təsərrüfatı üzrə mütəxəssis Vahid Məhərrəmov “Bizim Yol”-a deyib ki, bu cür «pripiska» keçmiş sovet ölkələrinin əksəriyyətində hələ də hökm sürür: «Yerli icra orqanlarının başçılarına belə «pripiska»lar etmək sərf edir. Statistik göstəriciləri əvvəlki illərə nisbətən artıq göstərirlər ki, fəaliyyətləri müsbət qiymətləndirilsin. Artıq vəziyyət elə bir həddə çatıb ki, guya Azərbaycan 3 milyon tona qədər taxıl istehsal edir. İdxal olunan taxılı da nəzərə aldıqda, bu qədər məhsulu istehlak etmək və mal-qaraya vermək mümkün deyil. Əgəl mal-qara üçün tədarük olunursa, o zaman ət, süd və yumurta isthehsalında nəzərəçarpacaq qədər artım müşahidə etməliydik. Amma rəsmi statistikada ət və süd məhsullarının idxalı kifayət qədər artıb. Un idxalı 12 dəfə, taxıl idxalı 60 faiz, kəsim üçün mal-qara 60 faiz, süd isə 30 faiz yüksəlib. Bunlar onu göstərir ki, yerlərdə istehsalla bağlı rəqəmləri şişirdirlər. Hökumət üçün isə cəmiyyətə şişirdilmiş rəqəmləri göstərmək əl verir».

V.Məhərrəmov DSK-nın kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi dəyərinin artımının səbəbini bahalaşmada görür: «Ümumi məhsul dəyərlə göstərilir. Hər il kənd təsərrüfatı məhsullarının bahalaşdığını görürük. Məhsulun həcmi artmasa da, onun dəyəri artır. Bir məqama toxunum. Ölkədə pambıq tədarükünün ildən-ilə azalması rəsmi statistikada da etiraf edilir. İcra başçıları bu sahəyə müdaxilə edə bilmədikləri üçün real rəqəmlər səslənir. Çünki pambıq konkret olaraq emal müəssisələri tərəfindən alınır. Bu sahə ilə məşğul olan biznes adamları isə rəqəmləri şişirtməkdə maraqlı deyillər. Ötən il 54,5 min ton pambıq istehsal edilmişdisə, bu il bu rəqəm 31,5 min tona düşüb ki, bu da kəskin azalma deməkdir. Amma taxıl, ət və süd məhsullarının uçotunu aparmaq çətin olduğundan, hökumət kifayət qədər spekulyasiya edə bilir».

Ekspert sovet dönəmi ilə müqayisədə bütün istiqamətlərdə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının azaldığını vurğulayıb: «Sovet vaxtında hardasa, real olaraq 800 min ton pambıq istehsal edilirdisə, indi bu rəqəm 30 minə düşüb.

Hər inəkdən ildə 2500 kq süd istehsal edilirdisə, indi bu rəqəm 1300 kq-a düşüb. Yaşıl çayın tədarükü 30 min ton idisə, hazırda bu rəqəm 1000 tona bərabərdir. Bu misalların sayını artırmaq da olar. Müqayisə aparanda sürətlə enmənin şahidi oluruq və təəssüf ki, proses hələ də davam edir.

Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalının həcmi on il ərzində 300 milyon dollardan 1,3 milyard dollara qədər qalxıb. Bu müddət ərzində əhalinin sayı 13 faiz artıdığı halda, idxal 4 dəfə yüksəlib. Özü də istehlak ediyimiz məhsulların həcmi beynəlxalq normadan qat-qat aşağıdır. Postsovet ölkələrində ət istehlakına görə ən aşağı göstərici Azərbaycan və Tacikstana məxsusdur».

Mütəxəssis onu əlavə edib ki, Azərbaycanda əhalinin normadan aşağı və məcburən keyfiyyətsiz qida qəbulu müxtəlif xəstəliklərin geniş yayılmasına rəvac verib.