2000-ci ildən başlayaraq “Azerbaijan Airlines” QSC israrla ziyanla işlədiyini bəyan etsə də, rəqəmlər bunun əksini göstərir; 1998-ci ildə cəmi 833 min sərnişin daşınmasından 40 milyon manat gəlir əldə edən şirkət, 2010-cu ildə 1,4 milyon sərnişin daşımasından 120 milyon manat “ziyan”a düşüb
2013-cü ilin doqquz ayı ərzində Azərbaycan aviaşirkətlərinin sərnişin daşınmasından gəlirləri ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12,8 faiz artıb. Bununla belə bu dövr ərzində aviaşirkətlərin ziyanı xərclərin artması səbəbindən 23,5 milyon manata çatıb. Dövlət Statistika Komitəsindən “Turan”a bildiriblər ki, üç aviaşirkətin (“Azerbaijan Airlines”, “Turan Air” və “Silk Way Business Aviation”) sərnişin daşımalardan gəlirləri 191 milyon 689,7 min manat olub. Yalnız yay mövsümündə (iyul-sentyabr) aviaşirkətlər 77,8 milyon manat qazanıb. Aviaşirkətlərin xərcləri 3,4 faiz artaraq 215 milyon 110,9 min manat təşkil edib.

2013-cü ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanın aviaşirkətləri tərəfindən 1 milyon 286 min (ötən illə müqayisədə 4,3 faiz çox) sərnişin daşınıb. Daşımaların 99,5 faizi AZAL-ın payına düşür.

Mütəxəssislər dövlət aviaşirkətlərinin artıq 10 ildən artıqdır davam edən ziyanla işləməsini subyektiv amillərlə izah edir. Məsələ bundadır ki, bütün yerüstü aeroport xidmətləri, hətta “Azerbaijan Airlines” QSC aviaşirkətinin bortda yemək xidmətləri “Silk Way Holding” şirkətlər qrupu tərəfindən həyata keçirilir. Yerli mətbuatın iddiasına görə, bu holdinq yüksək ranqlı məmurların çətiri altındadır və dövlət müəssisəsinin resurslarından qeyri-şəffaf müqavilə əsasında istifadə edir.

Dövlət aviaşirkəti olan “Azerbaijan Airlines” QSC və “Silk Way Holding” MMC normativ-hüquqi aktların tələblərinə zidd olaraq korporativ saytlarda və KİV-də maliyyə hesabatlarını dərc etmir. Bu da gəlirlərin rəsmi uçotdan gizlədilməsi kimi şübhələrə çox ciddi əsaslar verir. Məsələn, necə ola bilər ki, 2012-ci ildə hava nəqliyyatında aviaşirkətlər 1,6 milyon (2011-ci illə müqayisədə 14,3 faiz çox) sərnişin daşıdığı halda 33,2 milyon manat həcmində ziyana düşüb? Rəsmi statistikaya görə, hava nəqliyyatında sərnişin daşımaları artsa da, aviaşirkətlərin ziyanı 1999-cu ildən bu günə qədər 500 milyon manatı ötüb.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda 3 şirkət sərnişin daşımaları ilə məşğul olur. Bunlar “Azerbaijan Airlines” QSC və QSC sədri Cahangir Əsgərova məxsus olduğu bildirilən “Turan Air” və “Silk Way Business Aviation” aviaşirkətlərdir.

Rəsmi sənədlərdə sərnişin daşımalarının 99 faizi “Azerbaijan Airlines” -in payına düşdüyündən, 500 milyon manatlıq ziyanın da 99 faizi dövlət aviaşirkətinin payına düşür. QSC 2000-ci ildən ziyanla işləməyə başlayıb. Rəsmi məlumatlarda da aviaşirkətlərin 1996-98-ci illərdə çox böyük mənfəətlə işlədiyi bildirilir. Ancaq 2000-ci ildə şirkət sərnişin daşımalarından 33 milyon manat əldə etsə də, ümumilikdə 7,4 milyon manat ziyan edib. 2008-ci ildə sərnişin daşımalarından 204 milyon gəlir əldə etsə də, ziyanı 11,3 milyon manat olub.

Son illərdə ziyan fantastik həddə yüksəlməyə başlayıb. Aviaşirkət 2009-cu ildə 255 milyon gəliri müqabilində ili 99 milyon manat, 2010-cu ili isə 253 milyon gəliri müqabilində 120 milyon manat ziyanla başa vurub. 2011-ci ildə ziyan bir qədər azalıb - 63 milyon manata, 2012-ci ildə isə 33,2 milyon manata enib. Bu ilin ilk 9 ayında isə ziyan hələlik 24 milyon manatdır. İlin yekunlarında isə bu məbləğ bir az da arta bilər. Çünki aviaşirkətlər üçün ən rentabelli dövr olan yay mövsümü (iyun-avqust) arxada qalıb.

Korrupsiya şübhələrini artıran başqa bir amil isə son 15 ildə sərnişinlərin artım dinamikasıdır. 1998-ci ildə cəmi 833 min sərnişin daşındığı halda aviaşirkət 40,3 milyon manat gəlir əldə edib. Ancaq 2007-ci ildə 1 milyon 526 min, 2011-ci ildə 1 milyon 394 min, 2012-ci ildə isə rekord səviyyədə - 1 milyon 600 min nəfər sərnişin daşındığı halda aviaşirkət “ziyan”a düşüblər.

Aviaşirkətlər 1 bilet satışından beynəlxalq daşımalar üzrə orta hesabla 181,5 manat, yerli daşımalar üzrə 49 manat gəlir əldə edilib. Sərnişinlərin çoxunun beynəlxalq xətlərlə uçduğunu da nəzərə alsaq, sərnişin daşımalarından böyük gəlir əldə olunduğu şübhə doğurmur.

Daxili reyslərə görə qiymətləri Tarif Şurası tənzimləyir. Rəsmən zərərlə işləyən Bakı-Naxçıvan-Bakı reysi hesab edilir. Zərərə görə dövlət hər il QSC-yə 12 milyon manat subsidiya ödəyir. Hər iki istiqamətdə biletlərin qiyməti 140 manat təşkil edir, onun 40 manatı dövlət büdcəsindən ödənilir. Beynəlxalq hava yollarına görə AZAL özü tarifləri müəyyənləşdirir. Yəni, qiymətin maya dəyərindən aşağı olması mümkün deyil.

Bir çox ölkələrdən fərqli olaraq Azərbaycanda təyyarə benzininin qiyməti də aşağıdır. “Azerbaijan Airlines” QSC daxili qiymətlərlə Dövlət Neft Şirkətindən aviakerosin alır və xarici şirkətlərin təyyarələrini dünya qiymətləri ilə dolduraraq 3 qat qazanır - gəlir 300 faizdir. Belə şəraitdə aviaşirkətin ziyanla işləməsi heç nəzəri baxımdan mümkün deyil.
Azərbaycanda hava nəqliyyatından istifadə edən sərnişinlərin sayının artması ilə yanaşı, qiymətlər də artır. Ona görə ziyanla işləmək üçün heç nəzəri əsaslar da yoxdur.
Nəhayət, “Azerbaijan Airlines” QSC-yə yatırılan sərmayələrin mənbəyi şirkətin daxili resursları yox, dövlət büdcəsidir. Nazirlər Kabinetinin məlumatına görə, 2005-ci ildən indiyə kim dövlət büdcəsinin investisiya proqramı çərçivəsində “Azerbaijan Airlines” QSC-ə düz 900 milyon 157 min manat (1 milyard 154 milyon dollar) sərmayə yatırılıb. Bu amilləri nəzərə alsaq, 2000-ci ildən başlayan “ziyan əməliyyatlarından” QSC sədri Cahangir Əsgərovun 500 milyon manat “gəlir” əldə etməsi barədə versiyalar təsdiqlənir. QSC bunun əksini sübut etmək istəsə, məmnuniyyətlə onları dinləməyə və mövqelərini dərc etməyə hazırıq.