Qərbin aparıcı siyasət və diplomatiya adamlarının bizim qonşu Gürcüstana tez – tez səfərlər etməsi adi bir hal olsa da, hər halda, ABŞ-ın vitse – prezidentinin bu ölkəyə gəlişi ciddi bir siyasi hadisə kimi diqqət çəkməyə bilməzdi.

Amma əvvəlcə onu qeyd edək ki, vaxtilə əcnəbi politoloqlar yeri gələndə qeyd edirdilər ki, Cənubi Qafqazın gənc dövlətlərinin problemi ondadır ki, onlar müxtəlif geosiyasi müstəvilərdə qərar tutublar – Gürcüstan israrla NATO-nun və Avropa Birliyinin qapılarını döyür, Azərbaycan nisbətən neytral siyasət yürüdür və hərbi–siyasi neytralitetin prinsiplərinə bağlılığını saxlayır, Ermənistan isə bölgədə Rusiyanın ən yaxın siyasi və hərbi müttəfiqi rolunu oynayır.

Bəzi kiçik epizodları nəzərə almasaq, belə bir mürəkkəb geosiyasi arxitektura bu gün də saxlanılır. Üstəlik, kiminsə bu mənzərəni kardinal şəkildə dəyişmək fikri də yoxdur. Belə təsəvvür yaranıb ki, elə Qərb və onun siyasət, iqtisadiyyat və təhlükəsizlik strukturları da bununla çoxdan barışıb və diqqətlərini daha Gürcüstana yönəldiblər. Gürcülərsə səylərini davam etdirməkdədirlər.

Bir sözlə, bölgədəki üç dövlətin hər birinin öz təhlükəsizlik trayektoriyası var. 15–20 il bundan əvvəl, NATO post–sovet ölkələrilə özünün ilk proqramlarına start verərkən vəziyyət bir qədər fərqli, hətta simmetrik idi. Amma artıq bunu demək olmur...

Özümüzə, Azərbaycana gəldikdə isə qeyd etmək yerinə düşərdi ki, hərbi–siyasi neytrallıq siyasəti, balanslaşdırılmış geosiyasi münasibətlər və çoxvektorlu xarici siyasət kursu bu vaxta qədər özünü doğruldubdur və hesab edirik ki, bu siyasətin imkanları hələ tükənmək həddindən çox uzaqdır.

Amma bununla bağlı cəmiyyətdə müəyyən tərəddüdlər və hətta mübahisələr də var. Bizə tez–tez Gürcüstanı misal çəkirlər. Nə demək olar? Bu ölkənin məntiqini başa düşmək mümkündür. Belə ki, gürcülər başa düşdü ki, Rusiya ilə heç bir sövdələşmə onlara Abxaziyanı və ya Cənubi Osetiyanı qaytarmayacaq.

Heç təsadüfi deyildir ki, “Gürcü arzusu” koalisiyasının bir vaxt verdiyi şirin vədlərə baxmayaraq Rusiya – Gürcüstan danışıqları hələ də heç bir nəticə verməyib. Mən bu sətirləri yazanda hətta belə xəbərlər gəzirdi ki, V.Putin Abxaziyaya səfər etməyi planlaşdırır. Ona görə də gürcülər bir növ “va–bank” getdilər və problemlərinin həllini Qərblə sıx əməkdaşlıq müstəvisində aramağa başladılar.

Ötən həftə ABŞ-ın vitse–rezidenti M.Pensin də Gürcüstana səfəri bir daha göstərdi ki, onların bu ölkəyə müəyyən marağı vardır. Hərçənd, bu müstəvidə də hələ konkret nəticə yoxdyr və daha çox vəd vardır.

Elə ruslar da məsələnin yalnız bu tərəfilə təsəlli tapmağa çalışır və düşünürlər ki, Gürcüstanın Avro–Atlantik çabalarının heç bir mənası olmayacaq.

Rusiyalı analitiklər M.Pensin səfərini “görməməyə” çalışdı və daha çox kiçik, ironik replikalarla kifayətləndilər, “Gürcüstan ABŞ-a yaxınlaşmaq istiqamətində daha bir addım atdı” kimi rişxənd dolu atmacalar yazdılar.

Amma düşünürük ki, son nəticədə Gürcüstanın səyləri nəticəsiz qalmayacaq və bu ölkə nəhayət ki, Avropanın təhlükəsizlik müstəvisində yerini tapacaq...

Digər bir detal isə budur ki, indi ən qərbçi bir mövqedə dayanan bizim bəzi siyasət və ictimaiyyət adamları bir vaxt proqram və məramnamələrində Azərbaycanı neytral dövlət kimi görmək istəyirdilər.

Başqa bir məqam da var. Məsələnin daha bir qəlizliyi bundadır ki, burada bizim hətta Gürcüstandan da fərqlərimiz vardır. Əgər Abxaziyanı və Cənubi Osetiyanı yalnız Rusiya müdafiə edirsə, ermənilərin daha çox havadarı mövcuddur–güclü erməni lobbisi nəinki ABŞ-ı, hətta digər Qərb ölkələrini də Ermənistana qarşı biganə qalmamağa vadar edibdir.

Təsadüfi deyil, Qərb ölkələri Gürcüstanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı daha konkret danışırlar, amma Qarabağla bağlı bunu etmirlər.

Belə tendensiya dəfələrlə müşahidə olunub. Məsələn, on illər bundan əvvəl baş tutmuş məşhur Lissabon sammitində Gürcüstanın ərazi bütövlüyü daha konkret bir şəkildə ifadə olunsa da, bunu Azərbaycana tətbiqən etmək istəmirdilər. İki – üç il bundan əvvəl Azərbaycanın ərazi bütövlüyü BMT-də səsvermə predmeti olarkən də eyni hal sezildi. Bəli, üç həmsədrdən heç biri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü müdafiə etmədi.

Fəqət, belə “nüans”lara baxmayaraq özümüzü qətiyyən məhdudlaşdırmamalıyıq və təkcə regional geosiyasi arxitekturanın imkanları ilə kifayətlənməməli və NATO-nun da tədbirlərinə qatılmalıyıq. Belə bir halda daha çox şey öyrənə bilərik. Həm də unutmaq lazım deyil ki, NATO dünyanın ən böyük hərbi blokodur. Bir detalı qeyd edim. Alyansın illik büdcəsi 940 milyard dollardır və bu, Rusiyanın ümumi büdcəsindən düz üç dəfə böyükdür.

Amma təəssüf ki, bizim belə mühüm struktur ilə əməkdaşlığımız son vaxtlar bir qədər məhdud xarakter alıbdır.
Hələ qədim yunanlar yazırdı ki, təbiət boşluğu sevmir. Elə siyasi fəza ilə bağlı da eyni sözləri demək olardı: imkan daxilində biz hər yerdə olmağa çalışmalıyıq, çünki haradasa, hansısa bir mühüm institutda olmamağımız orada ermənilərə meydan açmaq deməkdir.

Düzdür, ordumuz Türkiyənin hərbi qüvvələrilə müntəzəm təlimlər keçirir. Amma bunlar bizə NATO ilə münasibətlərdə öz vektorumuzu qurmağa mane olmamalıdır. Bir daha deyirik ki, istəsək, hətta bundan da fayda götürərik. Praqmatik millətlərin nöqteyi–nəzərindən isə faydalı olan hər şey məqbuldur. Ona görə də gəlin daha bir faydalı şansı əldən verməyək...

Hüseynbala Səlimov