Fransanın "Total" və Norveçin "Statoil" şirkətləri TANAP (Trans-Anadolu boru kəməri) layihəsində iştirakdan imtina edib. "OilPrice" saytı yazır ki, səbəb layihənin ümumi dəyərinin bahalaşmasıdır.

"Statoil" layihədə 12, "Total" isə 5 faiz həcmində iştirak payı almağı planlaşdırsa da, TANAP-ın dəyərinin yüksəlməsindən sonra, bu şirkətlər layihədə iştirak etmək marağında olmadıqlarını bildiriblər.

Doğrudanmı imtinanın səbəbi bahalaşmadır?

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, daha əvvəl TANAP layihəsinin maya dəyəri 7,9 milyard göstərilirdi. Ancaq Azərbaycan layihədə əsas donorlardan biri olduğundan öz "ənənələrinə" uyğun olaraq proyektin qiymətində yenidən dəyərləndirmələr etdi və nəticədə, layihənin maya dəyəri 11-12 milyard avroya çatdı:
"Payçılara daha öncə başqa qiymət deyildiyindən və sonradan qiymətlər artdığından onlar layihədə iştirakdan imtina etdilər. Ancaq düşünmürəm ki, tək səbəb budur. Həmin şirkətlər anlayırlar ki, onsuz da Azərbaycan iqtisadiyyatında getdikcə gəlirlər azalır. Ona görə də Azərbaycan bu layihəni həyata keçirməkdə maraqlıdır. Layihədən bütün payçılar imtina etsələr belə Azərbaycan Türkiyə ilə bərabər vəsait qoymağa hazırdır. Layihənin də əsas məqsədi Azərbaycan qazının Avropa bazarına yönləndirilməsidir. Bu təmin olunacaq deyə, payçılar artıq vəsait qoyuluşuna ehtiyac görmürlər".

Natiq Cəfərliyə görə ikinci bir tərəfdən isə TANAP layihəsinin işləməyə başlaması təqribən 2018-2019-cu illərdə nəzərdə tutulub. Bu günə olan araşdırmalar onu göstərir ki, həmin illərdə Avropa bazarında, ümumiyyətlə, dünya bazarında qazın qiymətilə bağlı olan vəziyyət xeyli dəyişəcək: "Qazın qiyməti ciddi şəkildə aşağı düşəcək. Ola bilər ki, iri şirkətlər bunları da nəzərə alıb yatırımlarını digər sahələrə yönləndirməyi düşünüblər. Amma dediyim kimi əsas məqsəd qazın Avropaya çatdırılması idi, bu da artıq həll olunmuş məsələdir".

2 şirkətin TANAP layihəsindən imtinası Azərbaycan üçün nə deməkdir?

"Total" və "Statoil" Oyundan çıxdı, Azərbaycanın Yükü ÇoxaldıNatiq Cəfərli deyir ki, bu şirkətlərin layihədən imtinası Azərbaycanın daha çox pul xərcləməsinə gətirib çıxaracaq: "Layihədə daha çox şirkətin iştirakı Azərbaycanın iqtisadi yükünü azaldırdı. Daha az investisiya qoyacaqdı. Çünki ümumi vəsait daha çox şirkət arasında bölünəcəkdi. Ancaq bu iki şirkətin layihədən çəkilməsi Azərbaycanın üzərinə daha çox öhdəliklər qoyacaq. Nəticədə, Azərbaycan daha çox investisiya qoymalı olacaq".

Şirkətlərin almaq istədiyi səhmlər Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti, BP, həmçinin Türkiyənin TPAO və "BOTAŞ" şirkətləri arasında bölünəcək. Türkiyənin iştirak payı daha əvvəl 20 faizdən 30 faizədək olacaqdı. Hazırda TANAP layihəsində ARDNŞ-in payı 80 faiz, Türkiyənin payı isə 20 faizdir. Lakin Azərbaycan öz payından 29 faizi BP (12 faiz), "Statoil" (12 faiz) və "Total" (5 faiz) şirkətlərinə təqdim etmək niyyətində olub.

Türkiyə ərazisindən keçən TANAP-ın tikintisinə 2014-cü ildə başlanması nəzərdə tutulur. Layihənin reallaşması üzrə Azərbaycan və Türkiyə arasında müvafiq hökumətlərarası sazişlər imzalanıb ki, layihənin reallaşması üçün artıq qanunvericilik bazası formalaşıb. Tikintinin 2017-2018-ci illərdə başa çatdırılması gözlənilir, həmin vaxt kəmərin illik nəqletmə gücü 16 mlrd. kubmetr, 2023-cü ildə 23 mlrd. kubmetr, 2026-cı ildə isə 31 mlrd. kubmetr olacaq. İlkin mərhələdə nəqli nəzərdə tutulan 16 mlrd. kubmetr qazın 10 mlrd. kubmetri Avropaya tranzit olunacaq, 6 mlrd. kubmetri isə Türkiyəyə veriləcək.