İlham Əliyev 2013-cü il prezident
seçkilərinə mövcud komanda ilə qatıla bilərmi?

Prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca, ölkədə ictimai-siyasi gərginlik də artmaqdadır. Hazırda Azərbaycanın siyasi səhnəsində tufan öncəsi susqunluq hiss olunsa da, əksər təhlilçilər də bu qənaətdədir ki, 2013-cü il seçkiləri heç də sakit ötüşməyəcək. Doğrudur, hələ seçkilərə yarım ildən çox vaxt qaldığından hakimiyyətin bu müddət ərzində ölkədə baş verə biləcək qarşıdurmanı önləmək imkanları mövcuddur…
İndi müxalif düşərgədə də bu fikirdədirlər ki, İlham Əliyev yaxın bir neçə ay ərzində ciddi siyasi islahatlara getsə, prezident seçkilərində ortaq nöqtəyə gəlmək olar. Əlbəttə, bu fikir müxalifətdə birmənalı hakim deyil. Bəzi radikal qüvvələr iqtidarın qan tökülmək bahasına olsa belə, tamamilə yenilənməsində israrlıdır. Lakin ölkədə və regionda baş verən siyasi prosesləri daha düzgün təhlil edən bir sıra müxalifət liderləri də var ki, onlar seçkilər zamanı baş verən qarşıdurmanın Azərbaycan xalqına heç də xeyir gətirməyəcəyi həqiqətini dərk edirlər. Bu baxımdan, onlar hakimiyyət dəyişikliyinin daha demokratik yolla dəyişilməsində maraqlıdırlar…

Rusiyameyllilər mövcud olduqca…

Şübhəsiz, hakimiyyət daxilində də seçkilərlə bağlı tamamilə antoqonist mövqedə duran qüvvələr mövcuddur. Hansı ki, bu qruplardan biri – Rusiyameylli məmurlar hər zaman Azərbaycanda vətəndaş qarşıdurmasının yaranmasında maraqlı olub və indi də fərqli deyil. Cəmiyyətdə «mühafizəkarlar» kimi tanınan bu qruplaşma çox yaxşı dərk edir ki, Azərbaycanda hakimiyyətin demokratik seçkilər nəticəsində formalaşması onların hökmranlığına son qoyacaq. Odur ki, məlum qruplaşma əllərində olan milyardlıq maliyyə vəsaitindən və geniş səlahiyyətdən istifadə edərək hakimiyyətdəki «islahatçı» komandanın da əl-qol atmasına imkan vermirlər. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycanda keçiriləcək növbəti prezident seçkiləri ilə bağlı konkret rəyə gəlmək mümkün olmur.
Sözsüz ki, hazırda hakimiyyət daxilində baş verən prosesləri müxalif düşərgədə də çox ciddi izləyirlər. Əksər müxalifət liderinin gəldiyi qənaət bundan ibarətdir ki, Azərbaycan hakimiyyətinə Qərbdən ciddi basqı olmasa, 2013-cü il seçkilərinin demokratik keçiriləcəyi ehtimalı sıfra enəcək. Doğrudur, müxalifət ölkə başçısına olan ümidini tam itirməyib. Çoxları hələ də bu qənaətdədir ki, İlham Əliyev ən azı özünün 2013-cü il seçkilərinə gedən yolunu açmaq üçün ciddi siyasi islahatlara əl atacaq. Çünki, əks halda onun üçüncü dəfə prezident seçkilərində iştirak etməsi də sual altına düşəcək.

Hakim komandanın proseslərə baxışı

Əlbəttə, istər iqtidar, istər də müxalifət düşərgəsində baş verənləri İlham Əliyevin yaxın ətrafı da diqqətlə təhlil etməmiş deyil. Çox güman ki, bu təhlil nəticəsində artıq hakim ailə iqtidarda qalmağın müxtəlif variantlarını da hazırlayıblar. İndi əksər siyasi təhlilçilər də bu qənaəti bölüşürlər ki, İlham Əliyevin hakimiyyətini qoruyub saxlamasının “a” variantı üçüncü dəfə prezident seçkilərinə qatılmaqdan ibarətdir. Yəni şərtlər imkan verərsə, İ.Əliyev növbəti prezident seçkilərinə qatılmaqda qətiyyən tərəddüd etməyəcək. Bu zaman isə İlham Əliyev ya mövcud komanda ilə seçkiyə qatılıb 2003-cu ildə ki kimi onu gözləyən təhlükələri ciddiyə almayacaq, ya da kosmetik islahatlar həyata keçirməklə cəmiyyətin dəstəyini əldə etməyə cəhd göstərəcək. Burada üçüncü yol İlham Əliyevin ciddi siyasi islahatlara gedib, tam demokratik seçkilər keçirməkdən ibarətdir ki, ölkə başçısının bu varianta qol qoyacağı az inandırıcıdır.

Hakimiyyətdə qalmağın “b” variantı

İlham Əliyevin hakimiyyətdə qalmasının “b”variantı “Rusiya modeli”nin tətbiqindən keçir. Hansı ki, burada başlıca məqsəd İlham Əliyevin “Medvedyev”ini tapmaqdır. Çox güman ki, hakim ailədə bu məsələ ilə bağlı müxtəlif isimlər üzərində müzakirələr aparılır. Lakin İ.Əliyevin daha çox birinci varianta üstünlük verməsi “b” planı qəhrəmanının hələlik cəmiyyətdən gizli saxlanılmasını diktə edir. Heç şübhəsiz, hakimiyyət daxilində ciddi qarşıdurmaların yaşandığı indiki dövrdə İ.Əliyev üçün “Rusiya modeli”ni tətbiq etmək də o qədər asan olmayacaq. Çünki indi hakimiyyətdə bir çox məmurlar özlərini gələcəyin “Medvedyev”ləri hesab edirlər. Bu baxımdan, məlum seçim zamanı daxili savaşın daha da alovlanacağı istisna deyil. Bu isə bir daha onu deməyə əsas verir ki, İlham Əliyev üçün “Rusiya model”nin tətbiqi də illərdir onun yolunu kəsən bəzi məmurlardan xilas olmaq zərurətini məcburiyyətə çevirir.

Muxalifətlə anlaşma zərurəti

Hakim ailə üçün üçüncü yol, yəni “c” planı real müxalif qüvvələrlə aşkar və ya pərdəarxası anlaşmadan keçir. İlham Əliyev hakimiyyətdə qalmaq üçün bütün hallarda müxalifətlə gecikmədən müəyyən məsələlərdə dil tapmalıdır. 2003-cu il və 2008-ci ildən fərqli olaraq, artıq ölkədə və regionda baş verən proseslər göstərir ki, hakimiyyət ən azı vətəndaş qarşıdurmasından yan keçmək üçün müxalifətlə bir masa arxasına əyləşməyə məcburdur. Təbii ki, bu gün birmənalı olaraq hakimiyyətin müxalifətin şərtlərini qəbul edəcəyini söyləmək sadəlövhlük olar, lakin bir sıra prinsipial məsələlər ətrafında ortaq nöqtəyə gəlmək mümkündür. Şübhəsiz, indiki şərtlər daxilində müxalifət də İlham Əliyevin hara qədər güzəşt limitinin oldugunu çox yaxşı bilir…
Təəssüf ki, butun bunlara rəğmən, müxalif düşərgədə hələ İlham Əliyevin səmimiyyətinə inam yoxdur. Bir neçə ay öncədən fərqli olaraq indi müxalif düşərgədə belə bir fikir mövcuddur ki, İ.Əliyev hətta kosmetik islahatların həyata keçirilməsində belə maraqlı görünmür. Bu isə prezident seçkilərinin demokratikliyinə olan inamı günbəgün öldürür.

Azərbaycanın bilinməyən siyasi yönü…

Bir çox siyasi ekspertlərin fikrincə, hazırda istər Qərb ölkələrində, istər Rusiyanın özündə də İlham Əliyevin atacağı addımları birmənalı dəyərləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Sözsüz, hakimiyyətin son dövrlərdə yürütdüyü siyasət belə bir görüntü formalaşdırıb ki, İlham Əliyev Rusiyadan birmənalı olaraq üz döndərməkdədir. Təbii ki, bu halda ölkə başçısı Qərblə əməkdaşlığa getmək məcburiyyətindədir. Çünki Qərbin dəstəyi olmadan İ.Əliyevin Moskvanın qarşısında duruş gətirə biləcəyi az inandırıcıdır. Deməli, təbii olaraq Qərblə hansısa anlaşma mövcuddur. Lakin çox qəribədir ki, bu gün həmin anlaşmanın heç bir işartısı görünmür. Yəni Qərbin illərdir İ.Əliyevdən tələb etdiyi islahatları həyata keçirməsi istiqamətində heç bir addım atılmayıb, əksinə, ölkədə insan hüquq və azadlıqları daim pozulmaqdadır. Aparıcı müxalif partiya funksionerlərinə, siyasi fəallara və mətbuat nümayəndələrinə qarşı basqılar hələ də davam edir. Belə bir şəraitdə isə İ.Əliyevin Qərblə anlaşmasının özü də kifayət qədər şübhələr doğurur. Əslində belə rəy yaranır ki, İlham Əliyev Rusiyaya qarşı birmənalı savaş açdığı kimi, Qərbin də tələblərini yerinə yetirməməkdə israrlıdır. Bu isə daha çox avtoritar rejimlərə xas bir xüsusiyyətdir. Odur ki, regionda baş verən geosiyasi proseslər fonunda Azərbaycan hakimiyyətinin bu addımını Don Kixotluqla müqayisə etmək olar.

Azər Talıbov