Ərəstun Oruclu: “Bizim hakimiyyətin qərarverən hissəsinin 80 faizi Rusiyaya loyal münasibəti olan şəxslərdir”

Suaallara “Şərq-Qərb” Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru, politoloq Ərəstun Oruclu cavab verib. Müsahibimiz əsasən müxalifətin və hakimiyyətin durumunu qiymətləndirib və gözləntilər haqda danışıb.

- Ərəstun bəy, prezident seçkilərindən sonra ölkədə yaranan durumu necə qiymətləndirmək olar?

- Prezident seçkilərindən sonrakı dövrü qeyri-müəyyənlik dövrü kimi də qiymətləndirmək olar. Baxmayaraq ki, əvvəlki seçkilərdən sonrakı dövrlə müqayisədə prinsipial fərq ilk baxışdan nəzərə çarpmır. Amma indi ölkənin siyasi mənzərəsində yeni çalarlar da var. Bu yeni çalarlar da bundan sonrakı dövrün ilkin işartılarıdır. Situasiya odur ki, müxalif düşərgədə hər seçkidən sonra olduğu kimi savaş gedir. Bu artıq ənənə halını alıb. Lakin bu dəfə bir qədər sərt savaş var. Digər tərəfdən, hakimiyyət özünü zahirən qalib kimi göstərsə də, ciddi təlaşları var. Çünki bir-birinin ardınca ölkə kənarda baş verən korrupsiya qalmaqalları hakimiyyətə toxunur. Həm də beynəlxalq aləmdə pis imici formalaşan hakimiyyətin imici durmadan pisləşir. Hiss edilir ki, hakimiyyət daxilində ziddiyyətli məqamlar var. Neft hasilatı aşağə düşür. Hakimiyyət büdcədə yaranan kəsiri qiymət artımı ilə aradan qaldırmağa çalışır və bu da insanlarda narazılıq yaradır. Bu kimi məqamlar göstərir ki, hakimiyyət də ideal durumda deyil. Baxmayaraq ki, özünü sakit, təminli və qalib kimi göstərməyə çalışır. Təlaş açıq özünü göstərir. Həm də indiyə qədər hakimiyyət güvəndiyi beynəlxalq faktorları ard-arda itirilir. Ümumu durum bundan ibarətdir.

- Sizə elə gəlmirmi ki, müxalifətdən fərqli olaraq hakimiyyət monolitdir və təhlükə gələn an birləşə bilir. Müxalifət isə adi məsələlər üstündə biri digərini ittiham edir...

- Mən deməzdim ki, hakimiyyət daxilində monolitlik var. Amma hakimiyyətdə ümumi təhlükə qarşısında birləşmək və onu dəf etmək kimi qabiliyyət var. Bunu açıq deməliyik. Seçkiöncəsi də bu özünü göstərdi. Lakin ziddiyyətli məqamlarda var. Çünki bu ziddiyyətər hələlik pərdə arxasında baş verir. Prinsipial ziddiyyətlər olmadığından parçalanma görünmür. Amma parçalanmanın baş verməsi üçün zəmn mövcuddur.

Müxalifətə gəlincə, burada yenilik yoxdur. Yeganə fərq odur ki, əvvəllər seçkidən sonra savaş iki partiya arasında gedirdi. Amma indi prosesə ziyalılar, gənclər də cəlb edilib və onlarda artıq tərəf tuturlar. Bununla da göstərirlər ki, əslində Azərbaycanda ziyalı olmağa iddiası olan şəxslər bu missiyanın öhdəsindən gələ bilmədilər. Çünki ziyalı olan kəslər partiya savaşında tərəf tutmamalı idilər. Amma onlar tərəf tutdular. Güman etmirəm ki, bundan sonra onlar cəmiyyətdə neytral, ölkənin problemlərini düşünən, ümummilli maraq və məqsədləri siyasi maraqlardan üstün tutan ziyalı zümrəsi kimi qəbul edilsin. Artıq bu da bitdi.

- Müxalifət düşərgəsində baş verənlər böhrandır, yoxsa bu müxalifətin bir daha müəyyənləşməsi prosesi?

- Əslində böhran özü müəyyənləşmə prosesidir. Bilirsinizmi, böhran varsa, demək onun səbəbləri də var. Böhran ondan ibarətdir ki, bu gün savaş gedən düşərgədə seçkidən əvvəl geniş tərkibli konsolidasiya görüntüsü var idi. Mən buna təsadüfən görüntü demədim. Çünki bu həqiqətən də görüntü idi. Həmin konsolidasiya özünün ilkin günlərindən birləşmələr arasında söz atışması ilə müşahidə olunurdu. Müəyyən ziddiyyətlər, , prinsipial fikir ayrılıqları gündəmə gəlirdi. Sadəcə olaraq heç kəs seçki bitməmiş bunu savaşa çevirmək istəmirdi. Çünki hər kəs bilirdi ki, uğursuzluq olacaq, kimdə savaşı birinci açsa seçkidən sonra uğursuzluq savaşı başlayanın ayağına yazılacaq. Amma bunun məğlubiyyət olacağını bilə-bilə başqa alternativ modellərin axtarılmaması, yanaşmaların ortaya qoyulmaması təəccüblü idi. Amma dərinə gedəndə bu təəccüblü deyildi, çünki baş verənlər böhranın əlamətindən biri idi. Demək istəyirəm ki, böhran əvvəlda var idi. Qaldı və indi gördüklərimiz bu olan və qalan böhranin təzahürləridir. Əlbəttə, seçki dönəmində böhran bu qədər dərin deyildi. Seçkidən sonra keçirilən aksiyalar zamanı da böhran hiss edilirdi. Əgər partiya iddia edirsə ki, özünün 10 min üzvü var, üstəlik cəmiyyətin ona dəstək verilir. Bu halda seçkidən sonra keçirilən mitinqlərdə 5-6 min insan qatılırdı. Bundan artıq insan toplaya bilməmək böhranın açıq göstəricisi idi.

- İlham Əliyevin Brüssel səfəri, apardığı danışıqları necə qiymətləndirirsiniz, Azərbaycan hökuməti doğurdanmı Avropa ilə birmənalı əməkdaşlığa gedir?

- Belə cəhdlər edilir. Hesab edirəm ki, bu Rusiyadan qorunmaq üçün qərbə sığınmaq cəhdləridir. Əvvəl Rusiyanın təzyiqlərini neytrallaşdırmaq üçün Türkiyə seçilirdi. Amma İlham Əliyevin Türkiyə səfəri ilə eyni gündə Milli Məclisin beynəlxalq əlaqələr komitəsinin sədri Səməd Seyidov İsrailə getmişdi. Əslində məxfi kimi təqdim edilən bu səfər ciddi mesajlar daşıyan səfər idi. Əks halda Səməd Seyidov kimi nisbətən aşağı ranqlı diplomat İsrailin baş naziri tərəfindən qəbul edilməzdi. Səməd Seyidov yalnız bir səbəbdən İsrailin baş naziri tərəfindən qəbul olunmuşdu. Görünür Seyidov Bakıdan müəyyən mesajlar aparmışdı. Ancaq bilirsiniz ki, İsrail tərəfi belə gizli, yarım gizli münasibətlər tərəfdarı deyil. Artıq İsraildə Bakının bu hərəkətlərindən yorulub. Ona görə də, İsrail mətbuatı Səməd Seyidovun səfəri, səfərin məzmunu və məqsədi haqda ortaya həqiqətlər qoydu. Həmdə İsrailin baş naziri, eləcədə digər nazirləri oğru deyil ki, kimləsə gizli görüşsün. Bu bir daha göstərdi ki, Azərbaycan hökumətinin xarici siyasət kursu yoxdur. Bizdə oturuşmuş xarici siyasət demək olarki yoxdur. Baxın, İlham Əliyev Türkiyədə baş nazir Ərdoğanla hətta hərbi texnikanın alınması haqda söhbətlər apardı və bunlar açıq söhbətlər idi. Digər tərəfdən, biz bilirik ki, silah alış-verişi sahəsində Azərbaycanla İsrail arasında uzun illərdir ki, yaxın əməkdaşlıq mövcuddur. Bu da göstərdi ki, Azərbaycan hakimiyyəti xarici siyasətində itkisiz axtarışlar prosesindədir. Çalışır ki, hər kəsdən dəstək və himayə qazansın, amma eyni zamanda da heç bir tərəfə inteqrasiya olunmasın. Yəni bunların gülüş hədəfinə çevrilən balanslaşdırılmış xarici siyasət dedikləri əcaib bir şeydir. Bu da alınmadı. Son dövrlər Türkiyədə də siyasi problemlər yaranıb. Ərdoğan hökumətinin müqəddaratı məlum deyil. Belə olan yerdə Azərbaycan hökumətinin yeganə ümid yeri qərb olur. Qərbdə isə Azərbaycan-Amerika münasibətləri yaxşı deyil. Çünki rəmi Bakı Vaşinqtonun ünvanına çox çirkin ittihamlar səsləndirib. Bu halda qalır Avropa Birliyi. Avropa Birliyi ilə münasibətlərdə daha çox qaz amilindən və başqa faktorlardan istifadə etmək olar. Açığı qaz və enerji əməkdaşlığı amili artıq bir o qədər də aktual deyil. Bir ildən sonra görsək ki, Avropanın TANAP, NABUKKO və digər qaz layihələrinə marağı azalıb bundan əsla təəccüblənmək lazım deyil. Çünki hazırda beynəlxalq aləmin gündəliyinə İran məsələsi, bu ölkə ilə əməkdaşlıq mövzusu gəlir. Bilirsinizmi, mən bir məsələni xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Bir neçə gün bundan əvvəl İsrailin xarici işlər naziri bir neçə nəfər arasında apardığı şəxsi söhbət əsasında bir ifadə işlədərək deyib ki, Con Kerri Nobel mükafatı alsaydı, bizim də danışıqlardan canımız qurtarardı. Əlbəttə, bu ironik ifadədir. İsrail cəmiyyətində sanki bir inqilab baş verdi. Hökumət üzvləri, deputatlar, müxalifət bu naziri qınayaraq bildirdi ki, portniyorlar haqda belə ifadələr işlədilməməlidir. Hansı ki, İsrailin xarici işlər naziri bu sözü dar çərçivədə işlədib. Hər kəs tələb etdi ki, bu ifadəsinə görə, nazir üzr istəsin. Amma Azərbaycan hakimiyyəti Ramiz Mehdiyev və digər yüksək çinli məmurlar səviyyəsində ABŞ haqqında kəskin bəyanatlar verib. Ramiz Mehdiyevin özü Amerikanı Azərbaycanı seçki saxtakarlığına sövq etməkdə günahlandırıb. Elləcədə Amerikanın buradakı səfri haqqında müəyyən açıqlamalar verildi, hətta səfirin müdafiə naziri ilə görüşü mətbuata sızdırıldı. Əlbəttə, bütün bunlar Azərbaycan-Amerika münasibətlərində hər şeyin yaxşı olmadığını göstərir. Nə qədər görüntü yaradılsa da, münasibətlər yaxşı səviyyədə deyil. Odur ki, Azərbaycan hakimiyyəti indi daha çox Avropaya meyl edir. Prezident də Avropa Birliyinə, NATO-ya səfər etdi, görüşlər keçirdi, müzakirələr apardı. Mənim fikrimcə, bu uğursuz siyasətdir.

- Nəyə görə, uğursuz hesab edirsiniz?

- Çünki Azərbaycan hakimiyyətinin apardığı siyasətin konsepsiyası yanlışdır. Məsələn, Azərbaycan NATO baş katibinə mətbuat konfransı zamanı Azərbaycan mətbuat nümayəndəsinin verdiyi iki sual göstərdi ki, hakimiyyət ya dünyada nə baş verdiyini anlamır, ya da hesab edir ki, hər kəslə şantaj dilində danışmaq olar. Əlbəttə, şantaj dilində danışmaq olar, lakin bunun də müəyyən həddi var. Mən güman etmirəm ki, hazırda hakimiyyət xarici siyasətdə ciddi və strateji kurs həyata keçirir. Unutmayaq ki, bizim hakimiyyətin qərarverən hissəsinin 80 faizi Rusiyaya loyal münasibəti olan şəxslərdir. Mən güman etmirəm ki,onlar asanlıqla Rusiyadan qopmaq istəsinlər. Fikrimcə, bütün bunlar balans oyunudur. Qərbə yaxın olmaqlarını göstərməklə Rusiya ilə əməkdaşlıq etməkdir. Bundan başqa heç nə yoxdur.

- Sizin partiya təsis etməyinizlə bağlı açıqlamanız olmuşdu. Bu haqda nə deyə bilərsiniz?

- Bizim belə bir niyyətimiz var və bu məsələ gündəmdədir. Yaxın günlərdə bu haqda qərarımızı verəcəyik. Sadəcə olaraq bu gün siyasi mübarizə meydanı yoxdur, hələlik savaş meydanı var. Bizdə partiya təsis edib bu söyüşçülərin hədəfinə gəlmək istəmirik. Çünki biz söyüşlə deyil, siyasətlə məşğul olmaq istəyirik.

HÜSEYN ABBASOĞLU