Milyonlarla su istifadəçisi rəsmi qeydiyyata düşmür, amma kimlərəsə aylıq «haqq» ödəyir

Ölkənin əsas xidmət sahələrindən biri də su təsərrüfatıdır. Azərbaycanda, xüsusilə də Bakı şəhərində su təsərrüfatı üzrə xidmət göstərən büdcə təşkilatı olaraq «Azərsu» fəaliyyət göstərir. Bura əslində nəzərdən uzaq bir yağlı kökədir. Bu qurumun səlahiyyətləri 2010-cu ildə artırılıb. Nəticə etibarilə də dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlər də çoxalıb. Lakin «Azərsu» Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin əhaliyə göstərdiyi xidmətdə hər hansı bir mühim dəyişiklik baş verməyib.
Apardığımız araşdırmalar zamanı məlum olur ki, əslində «Azərsu»nun fəaliyyəti ilə bağlı olaraq görülən işlərin çoxu ayrıca dövlət proqramları hesabına həyata keçirilir. Məsələn «Bakı ətrafı rayonların sosial-iqtisadi inkişafı proqramı» üzrə kəndlərə içməli su çəkilir. Vəsait ayrıca olaraq dövlət proqramının icrası üçün büdcədən ayrılır. Amma ümumi illik yekun hesabatlarda biz adətən icraçı olan «Azərsu»nu işin sahibi olaraq təqdim edilən görürük. 2012-ci ildə bu belə oldu. Yəqin ki, cari ilin sonunda da analoji hesabatlara rast gəlinəcək. Maraqlıdır ki, dövlət proqramlarını bir kənara qoyanda adıçəkilən qrumun hər hansı uğurlu fəaliyyəti müşahidə etmək mümkün deyil. Məsələ burasındadır ki, dövlət proqramlarının icra edilməsi ilə bağlı da bir sıra neqativ hallara rast gəlinir.

Lakin haqqında araşdırma apardığımız şirkətlə bağlı yeyinti halları heç də bununla yekunlaşmır. Bu qurumda ancaq qazıntı işlərini hansısa şirkət yox, qeyri-rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərən briqadalar aparır. Sakinlərin sözlərinə görə, fəhlələrlə heç bir əmək müqaviləsi bağlanmayıb, onlara maaş nağd şəkildə, yəni əməkhaqqı cədvəlinə qol çəkilmədən verilir. Fəhlələrin məlumatına istinad edən sakinlər deyir ki, fəhlələr qul bazarından yığılır və gündəlik 20 manata işlədilir. Təbii ki, bu böyük qanun pozuntusudur. Birincisi, burada Əmək Məcəlləsinin kobud şəkildə pozulub, vətəndaşların əmək hüququ tapdalanır. İkincisi, “Azərsu” dövlət müəssisəsidir, onun sifarişləri də dövlət sifarişi sayılır. Tender qanunvericiliyinə görə, 50 min manatdan yuxarı dövlət sifarişləri üçün tender elan edilməli, podratçı təşkilat tender yolu ilə seçilməlidir. Yəni tender qanunvericiliyinə görədövlət sifarişlərini fiziki şəxslər yox, ixtisaslaşmış şirkətlər həyata keçirməlidir. Qanunda hətta o da göstərilib ki, tenderde iştirak edən şirkətlərin ən azı 3 il təcrübəsi olmalıdır. Bu baxımdan “Azərsu” iki qanunu – Əmək Məcəlləsini və tender haqqında qanununu pozub.
Şirkətlərin Qorxmaz Hüseynovun yaxın qohumlarına məxsus olması ilə bağlı məlumatlara gəlincə, “Azərsu”nun seçdiyi şirkətlərdən biri olan “Sənaye Tikinti-M” MMC-nin təsisçisi Məhəmməd Cavanşir oğlu Hüseynov Qorxmaz Cavanşir oğlu Hüseynovun qardaşıdır. Bu MMC “Azərsu” üçün 1,5 milyon manata Korgöz qəsəbəsinə su xətti çəkib. “Hidro-İnşaat Servis” MMC isə 2011-ci ildə Qorxmaz Hüseynovun qaynı Cəbrayılov Namiq Cidalı oğlu tərəfindən təsis olunub. Bütün bunlar açıq korrupsiya deməkdir – dövlət vəsaiti günün günorta çağı aşkar şəkildə talan edilir.“Azərsu” ASC-nin su və kanalizasiya sistemini yenidən qurulması layihələrində nəhəng korrupsiya faktları olması barədə mediada çoxlu məlumatlar gedib. Hazırda şübhəli maliyyə əməliyyatlarının başında “Azərsu” ASC-nin sədri Qorxmaz Hüseynovun bacısı oğlu Yusifəlinin durduğu bildirilir.“Azərsu”dakı mənbələrdən verilən məlumata görə, Yusifəlinin yaratdığı qeyri-leqal briqadalar vasitəsi ilə dövlət sifarişi həyata keçirilir. Sonra işlərin guya hansısa şirkətin adına yazılır və böyük pullar hesabdan silinir. Xatırladaq ki, bacıoğlunun adı bir müddət öncə 250 milyon manatlıq layihədə qiymətləri şişirtmək və olmayan xidmətlərə görə pul silməklə bağlı skandalda hallandırılmışdı. Həmin məlumatda qeyd olunurdu ki, Qorxmaz Hüseynov üst-üstə 1,3 milyardlıq layihələri qohumları arasında bölüşdürüb.Məlumatda deyilirdi ki, Hacıqabulda su və kanalizasiya sisteminin yenidən qurulması üçün “Azərsu” ASC-nin sifarişi ilə həyata keçirilən layihədə nəhəng korrupsiya faktları mövcuddur. Burada olmayan işlərə görə böyük məbləğlər silinir, xərclər şişirdilir. Çünki podratçı şirkətlər istisnasız olaraq “Azərsu” ASC-nin sədri Qorxmaz Hüseynovun çətiri altındadır və onların bütün qanunsuz əməllərinə yaşılı işıq yandırılır. Sadəcə bir faktda deyilirdi ki, layihənin icrasının gedişində boruların altına və üstünə dəniz sahilinin ətrafında olan ağ qumdan istifadə etmək lazım gəlib. Q.Hüseynovun bacısı oğlu Yusifəli də ilk baxışdan kiçik, lakin çox gəlirli olan “biznesə” əl qoyub: “Hacıqabul rayonun Atbulaq kəndində Qalmaz adlanan ərazi var. Həmin ərazidə əslən Hacıqabul rayonun Rəncbər kəndindən olan Əbil adlı şəxsin ağ qum karyeri fəaliyyət göstərir. Əbil Yusifəlinin kiçik müəssisəsinə bir yük maşın qumu 30 manatdan satır. Yusifəli isə sənədləşmədə həmin ağ qumun Hacıqabulun Atbulaq kəndindən deyil, Salyan rayonun Xıdırlı kəndi ərazisindən daşıdığını yazdırır. Qumun uzaq məsafədən daşınmasını sənədləşdirmək pulun çox silinməsinə hesablanıb. Özü də qiymət bir neçə dəfə baha göstərilir. Sənəd üzərində guya gündəlik 100 maşın qumun daşınması əksini tapıb. Bu isə 10 minlərlə manatın mənimsənilməsi deməkdir. Ümumiyyətlə, Lənkəran, Mingəçevir, Biləsuvar, Hacıqabul, İmişli, Kürdəmir, Qax, Quba, Şəmkir, Ucar və Zərdab rayonlarında su təchizatı və kanalizasiya sisteminin tikintisinə 2013-ci ildə 250 milyon manat ayrılıb. 2014-cü ildə bu layihəyə əlavə nə qədər vəsaitin ayrılması barədə məlumat verilmir. Ancaq hər halda, 2014-cü ildə ayrılan məbləğ 2013-ci illə müqayisədə az olmamalıdır. Çünki “Azərsu”ya ayrılan vəsaitlər ilbəil artır. Bu 11 rayonda sözügedən xidməti Q.Hüseynovun bacısı oğlunun həyata keçirtdiyini nəzərə alsaq, söhbətin milyonlardan getdiyi bəlli olar”.

«Azərsu»da talanan milyonlarla bağlı məlumatlar bununla da yekunlaşmır. Əhaliyə içməli su sərfiyyatını müəyyən etmək üçün verilən sayğaclarla bağlı da problemlər var. Məsələn aparılan araşdırmalar və vətəndaşlardan daxil olan şikayətlərdə göstərilir ki, içəmil su istifadəçisi olmayan ins anlara da borc yazılır. Masazır qəsəbəsindən vətəndaşlar şikayət edərək bildirirlər ki, dəfələrlə «Azərsu»-nun Abşeron Rayon şöbəsinə bununla bağlı olaraq şikayət etsələr də heç bir nəticəsi olmayıb. Daxil olan məlumatları araşdırdıqda məlum olur ki, əslində bütün bunlar digər Bakı rayonlarında da rast gəlinən hadisədir. Belə ki, mənzil inşa etmiş vətəndaş içməli su almaq üçün idarəyə müraciət edir. Həmin şəxsin adına kod və ödəyici olaraq müvafiq sənədlər verilir. İçməli suyüun təchizatı isə ümumiyyətlə həyata keçirilmir. Aylar keçəndən sonra ümumiyyətlə içməli sudan istifadə etməyən vətəndaşlara xeyli borc yığıldığı məlum olur. Bununla da ortada olan əsas məqamlardan biri problem olaraq qalır. Bakı şəhərində belə minlərlə insan var. Həmin «ödəyici olan» su abonentləri də «yığılmış borclarını» sildirmək üçün rayon şöbələrinçə müraciət edirlər. Və əlbəttə ki, müvafiq rüşvət və ya müxtəlif üsullardan istifadə olunmaqla borclar silinir.

Bakı şəhərində içməli su təchizatı ilə bağlı olaraq problemlər demək olar ki, təzələnmir. Yəni illər öncə mövcud olan problemlər olduğu kimi təkrarlanır. Hətta yeni quraşdırılmış su sayğacları belə normal fəaliyyət göstərmir. Rəsmi məlumatlara əsasən 2013-cü ilin birinci yarısında "Azərsu" ASC-nin ölkə üzrə xidmət göstərdiyi 1 milyon 155 min abunəçinin 553 mindən çoxu mexaniki və smart-kart sayğaclarla təmin olunub ki, bununla da sayğaclaşma səviyyəsi 48 faizi keçib. Burada diqqəti çəkən əsas məqam odur ki, ölkə əhalisinin sayı 9 milyon nəfərdir. Deməli rəsmi su istifadəçisi olan mənzil sahibləri və hətta hüquqi şəxsləri də qeydiyyata alsaq, bu rəqəm dəfələrlə artmış olar. Elə rəsmi məlumatla da araşdırma aparanda məlum olur ki, ölkə əhalisinin 80 faizinin içməli sudan istifadə etdiyi təqdirdə aparılmış rəsmi qeydiyyat 1998-ci ildən bəri yenilənməyib. Hər halda su içtifadəçisi olan vətəndaşlar sayğaclaşma ilə deyil, həmçinin də müvafiq mənzil qeydiyyatı üzrə də aparıla bilərdi. Elə böu rəqəmlər bir daha onu göstərir ki, əslində «Azərsu»da dövlət büdcəsi hesabına milyonlarla vətəndaşa rəsmi qeydiyyatdan kənar içməli su verili rvə nəticə etibarilə də milyonlarla manat büdcə vəsaiti talanır. Kifayət qədər diqqəti çəkən məqam odur ki, bu gün mövcud problemi aradan qaldırmaq istiqamətində heç bir iş görülməyib. Məsələ burasındadır ki, vətəndaşların qeydiyyata alınması işində görülməli olan işlərin həyata keçirilməməsinə görə günhakar da elə müvafiq dövlət qurumlarıdır.

Sayğaclarla bağlı problem bununla da bitmir. "Azərsu" bu prosesi öz "qaydaları"na uyğun həyata keçirir. Belə ki, hələ də davam edən mənzillərə su sayğaclarının pulsuz quraşdırılması prosesi səhmdar cəmiyyətin müəyyən etdiyi "qaydalar"a uyğun olaraq vətəndaşa 20 manata başa gəlir. Bu zaman səhmdar cəmiyyət rəhbərliyi mərhələli şəkildə xüsusi metodlardan istifadə edir. İlkin mərhələdə sayğac quraşdırılır və bunun üçün vətəndaşdan 10 manat tələb edilir. Sayğacın quraşdırılmasından 5-7 gün sonra isə vətəndaşla səhmdar cəmiyyət arasında protokol tərtib edilir. Maraqlısı odur ki, protokol adı verdikləri əl boyda vərəqə imza atmaq da abonentə 7 manata başa gəlir. Nəhayət, sayğaca «blomb» vurulan zaman da vətəndaş 3-5 manatından keçməli olur. Beləliklə, "Azərsu" Səhmdar Cəmiyyəti bir mənzilə su sayğacının quraşdırılmasından 20 manat gəlir əldə edir. Fərdi həyət evlərində isə bu məbləğ bəzən 2-3 dəfə artırılır.
Nəzərə alsaq ki, təkcə paytaxtda milyonlarla mənzil var və hər bir mənzildə sayğaclaşma prosesi həyata keçirilir, onda səhmdar cəmiyyətin "sayğac əməliyyatı"ndan indiyədək qeyri-qanuni olaraq milyonlarla manat qazandığını söyləmək mümkündür. Əldə edilən milyonlarla manatdan isə nə dövlət büdcəsinə ödəmələr həyata keçirilir, nə də vergi verilir. Nəticədə vətəndaşlardan oğurlanan külli miqdarda vəsait səhmdar cəmiyyət rəhbərliyi tərəfindən mənimsənilir. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, sayğacın quraşdırıldığı tarixdən protokolun tərtib edildiyi günə qədər olan dövrdə də qazanan məhz səhmdar cəmiyyət olur.

Səhmdar cəmiyyətlə abonent arasında protokol sayğac qurulan zaman tərtib edilməli olduğu halda, bu proses 3-5 gündən sonra baş verir və protokollaşma sayğacın üzərindəki göstərici ilə, lakin onun quraşdırıldığı tarixlə həyata keçirilir. Nəticədə yenə itirən vətəndaş olur. Hər bir mənzildə analoji prosesin həyata keçirilməsi ilə də "Azərsu" qeyri-qanuni yola əl atmış olur və nəticə etibarilə səhmdar cəmiyyət buradan da milyonlarla manat mənimsəyir. Yalnız bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, təkcə sayğaclaşma prosesindən "Azərsu" Səhmdar Cəmiyyəti açıq-aşkar oğurluq edərək vətəndaşların cibinə girir və bundan milyonlarla manat gəlir götürür. Bununla da "Azərsu" rəhbərliyi bu sahədə mövcud olan qanunları kobud şəkildə pozmuş olur və ona göstərilən etimaddan sui-istifadə edir. Müşavirələrdə dövlət başçısının dəfələrlə sayğacların pulsuz quraşdırılması ilə bağlı verdiyi tapşırıqları da səhmdar cəmiyyət rəhbərliyi nəzərə almır. Görünür, "Azərsu" rəhbərliyi üçün maddi maraq mövcud qanunlar və prezident tapşırığından daha üst planda dayanır.

AZƏR